1 Oktober 2023
12:11Tekst en beeld Ivan Cairo
WILLEMSTAD — “Washi kulaba kino kulaba, ya, Kalimbambeja ha, kalimbambeja ha. Tobu kulaba kino kulaba. Kalimbambeja ha, kalimbambeja ha…” zingt de gids het deuntje dat in de slavenperiode en daarna door de vrouwen werd gezongen wanneer ze de was deden. Op een wasplank doet hij voor hoe het er aan toe ging. De was doen was in die tijd een sociale bezigheid waarbij meerdere vrouwen bijeenkwamen. Wie veel wasgoed had werd door de anderen geholpen. Er was een officieel liedje voor elk werk, dus ook wanneer de was werd gedaan, wordt verteld. Muziek en zang hoorden bij het harde leven in die periode.
De mensen woonden toen in kunuku-huisjes. Gezinnen met soms tien tot vijftien kinderen in een huisje met een vloeroppervlakte van niet groter dan 45 vierkante meter. Zo leefden vroeger op Curaçao, Aruba en Bonaire de mensen na de afschaffing van de slavernij. Het leven in een kunuku-huis was simpel. Het waren overwegend wit of geel geschilderde huisjes met een puntig dak en twee ramen aan elke kant van het huis.
Dit verhaal wordt aan bezoekers verteld bij Kunuku House, een van de huisjes waarin Afrikanen na de afschaffing van de slavernij op Curaçao in 1863 woonden. Kunuku House werd in 1900 gebouwd en staat heel goed geconserveerd nog recht overeind. Met financiering van de Unesco werd het huisje volledig gerenoveerd en is nu een van de bezienswaardigheden op het eiland.
Deze kippen vingen de boze en slechte dingen die op hun houders afkwamen op, vandaar dat de veren gekruld waren. Aloe-vera werd om het huis geplant om positieve zaken toe te laten.
De kunuku-huisjes waren kleine, simpele, eenkamerwoningen met een keukentje en plee op het erf. “Dit type huizen begonnen ze te maken na de afschaffing van de slavernij. Dus na 1 juli 1863”, vertelt de gids. De omheining van het erf bestond uit een bepaalde soort cactusplanten met grote doorns om de wilde geiten en andere dieren weg te houden.
Beschermende kippen
Daar de vrijgekomen Afrikanen in eerste instantie vrijwel voor alles in hun eigen onderhoud moesten voorzien, had ook elk huis een stenen oven waarin twee keer per week brood werd gebakken. Ook werden enkele kippen gehouden voor de vleesvoorziening. Echter, van de in Suriname als kajakaja-fowru bekende kip, een type met gekrulde veren, werden alleen de eieren gegeten.
De Afrikanen geloofden dat de galiña pluma bira (kip met gekrulde veren) onheil tegenhield. Deze kippen vingen de boze en slechte dingen die op hun houders afkwamen op, vandaar dat de veren gekruld waren. Aloe-vera werd om het huis geplant om positieve zaken toe te laten.
“De meeste huisjes werden gemaakt van hout, koraalsteen, kalksteen of leem, op een vlechtwerk van takken met een dak van maïs en/of rietstengels”
Bij elk huis was er op het erf ook een plekje om houtskool te maken waarop destijds gekookt werd. Cactussen die na verloop afstierven en het ‘skelet’ in hout was getransformeerd werden als bouwmateriaal en fakkels gebruikt. Ook werden er spijlen van gemaakt voor vliegers. De woningen werden gebouwd op stukjes land dichtbij het huis van de plantage-eigenaren.
‘Architectuur’
Zonder opleiding of rijke familiebanden hadden de vrijgekomen mensen alleen de kennis van het verbouwen van gewassen op de plantages. Een aantal bleef daarom na de afschaffing van de slavernij nog op de plantages van de voormalige meester werken.
De huizen werden gebouwd met wat ze op dat moment aan bouwmateriaal konden vinden en creëerden zevhun eigen vorm van architectuur. De meeste huisjes werden gemaakt van hout, koraalsteen, kalksteen of leem, op een vlechtwerk van takken met een dak van maïs en/of rietstengels. Later werden ook gebroken olieblikken, blik en golfplaten gebruikt. De huizen waren klein, rechthoekig van vorm, met een deur in de voor- en achtergevel. Ze hadden alleen een woon- en een slaapkamer en de inrichting was simpel met eenvoudig meubilair. In de slaapkamer stond er een bed waarin de ouders sliepen. De kinderen sliepen in de woonkamer.