23 Februari 2022
10:02INGEZONDEN - Op 25 februari 2022 gaat volgens aankondiging een selecte groep van Bouterse-aanhangers de straat op om de zogeheten revodag, voor mij rouwdag, te herdenken. Ter gelegenheid daarvan belicht ik in deze bijdrage de erfenis van de gewelddadige staatsgreep van 25 februari 1980 en de erfenis tot juli 2020. In mijn beschouwing was die periode de grootste fout in de democratische republiek Suriname. Hoewel er nu twijfel wordt gezaaid over het doorgaan van het NDP-massa straatprotest, verwacht ik toch een daverende opkomst samen met prominenten van de paarse partij.
Teneinde te kunnen overwegen in hoeverre het huidige staatshoofd meer of minder vertrouwen nodig heeft om zijn zittingsperiode succesvol af te maken, geef ik hierin enige munitie ter overdenking. Het is een selectie van pikante feiten en gebeurtenissen uit de voorbije 42 jaar.
De rebellerende militairen onder leiding van sergeant Desiré Delano Bouterse konden op de vroege ochtend van 25 februari 1980 met of zonder steun van de Nederlandse kolonel Hans Valk, de toenmalige regering Henck Arron met geweld omverwerpen. Dat werd door de samenleving als verlossing beleefd.
De nieuwe machthebbers konden met financiële en diplomatieke steun van Nederland snel een militaire dictatuur vestigen. Vrij snel brachten zij enkele logistieke verbeteringen van nutsvoorzieningen vooral in de districten. Daarentegen werd de democratische rechtsorde in het land uitgeschakeld en gemilitariseerd.
Tegenstanders van het militaire bewind werden zonder juridische processen geëxecuteerd. Ten gevolge daarvan raakte het bewind van de buitenwereld geïsoleerd en kwam het in grote financiële problemen; vooral door stopzetting van ontwikkelingshulp uit Nederland.
Militaire leiders vonden toen hun heil in grootschalige smokkel van drugs en andere goederen. Marrongemeenschappen raakten in opstand onder leiding van de veroordeelde Ronnie Bunswijk. Het land dreigde verscheurd te raken; uit diaspora Nederland volgden ook bevrijdingsacties.
Ten einde raad besloot het Militaire Gezag in overleg te treden met de toenmalige, intussen overleden VHP- leider Jagernath Lachmon over herstel van de democratie en de rechtsstaat. Hij eiste daarbij dat de afgezette politieke leiders Henck Arron (NPS), nu wijlen, en Willy Soemita (KTPI) ook bij de onderhandelingen zouden worden betrokken. So be it.
Later werd Ronnie Brunswijk als de grootste tegenstander van Bouterse erbij gehaald. Na vele onderhandelingen werden in 1987 algemene verkiezingen weer mogelijk gemaakt. De samenwerkende drie traditionele politieke partijen - VHP, NPS, KTPI - gingen als één front de verkiezingen in en wonnen met een overweldigende meerderheid. Zij regeerden daarna drie termijnen achter elkaar.
De militairen werden naar de kazerne teruggedrongen, maar hielden het stuur stevig in handen. In 2005 kwamen de militairen via hun NDP in de coalitie met splinterpartijen weer aan het bewind. Twee bruggen voor de Oost-Westverbinding werden gebouwd; tevens doorbrak de NDP de etnische politiekvoering binnen haar gelederen. In 2010 en 2015 werd coupleider Bouterse bij acclamatie tot staatshoofd gekozen.
In tien jaren wist hij als staatshoofd vermoedelijk in georganiseerd verband leiding te geven aan grootschalige corruptie, bankroof en binnenhalen van buitenlandse schulden, waarvan de gevolgen steeds meer worden gevoeld. Ofschoon hij nog niet voor strafrechtelijke vervolging is aangemeld beschouw ik hem vooralsnog als de hoofdverdachte van de achtergelaten erfenis en ravage in het land.
Het kan geen toeval zijn dat ik op 17 februari 2022 in het online medium Climate Home News het bericht las, dat lange tijd de Surinaamse economie was geconcentreerd op olie en mijnbouw. Dat het kleine middeninkomensland Suriname thans wordt geconfronteerd met een staatsschuldencrisis, die niet zomaar is weg te werken, kwam daarbij ook aan de orde.
Critici menen dat de huidige staatsschuldencrisis al tijdens de regering-Ronald Venetiaan begon. Bekend is, dat bij de machtsoverdracht in juli 2020, het nieuwe staatshoofd geen duidelijk beeld kreeg van hoe groot en zorgwekkend de staatsschuldencrisis toen was. Thans wordt president Chandrikapersad Santokhi de zwarte piet van de nagelaten crisis toegespeeld. Sterker nog, degenen die verantwoordelijk waren voor alle financieel-economische ellende in Suriname, zetten hun achterban aan tot acties en aanval op hem.
Jammer dat hij de schijn tegen zich heeft zelf de hand boven het hoofd te houden van prominenten met criminele achtergronden uit het vorige bewind. Dat kan ik niet weerleggen, aangezien nog vele grotere verdachte criminelen niet bij de procureur-generaal zijn aangemeld. Dat ondanks Covid-19 en tegenwerkingen in de afgelopen regeerperiode hem is gelukt gunstige voorwaarden te scheppen voor duurzaam en solide herstel in Suriname wordt verneveld.
Enfin, velen vragen zich nog af waarom de ex-president een maand eerder dan de expiratiedatum de macht aan de nieuwe leiders overdroeg, terwijl hij na de verkiezingen zich hard verzette tegen zijn verlies. Hij kon net zo goed ongrondwettelijk als president aan zijn gebleven. Toen president Santokhi na zijn aantreden gestaag te werk ging de om verdachte bankplunderaars en de omvang van de nagelaten ravage in kaart te brengen, drong het tot Bouterse door wat zijn opvolger van plan was.
Op diverse wijzen liet hij sindsdien weten dat de regering-Santokhi/Brunswijk geen lang leven was beschoren. Er werden diverse plannen en acties bedacht om het nieuwe staatshoofd te laten mislukken. Toegegeven dat de nieuwbakken president, verleid door figuren uit zijn omgeving, verschillende misstappen beging, zoals benoeming van familie en vrienden in zijn regering, moet gezegd zijn, dat zonder zijn inspanning Suriname vandaag dieper in de beerput zat.
Over zijn inspanningen op het gebied van herstel van internationale betrekkingen en het draaiende houden van de staatshuishouding kan ik ongetwijfeld stellen, dat hem onterecht de zwarte piet wordt toegespeeld. Uiteraard zijn er genoeg verbeterpunten met name op het gebied van externe communicatie, transparantie van beleid en finetuning naar de microsamenleving toe.
Ten aanzien daarvan hebben diverse externe deskundigen hem regelmatig ongevraagd concrete verbeterpunten aangereikt. Ik betreur het, dat de president daar nauwelijks gevoelig voor blijkt te zijn. Ik besluit mijn relaas met de slogan dat het vertrouwen de kurk is waarop het landsbestuur drijft. De realiteit van de dag wil dat coalitie- noch oppositiepartijen het ooit verkregen vertrouwen van het electoraat in voldoende mate zullen herwinnen.
Betreurenswaardig is het dat de jonge politieke partijtjes nog niet voldoende uitstaling hebben op het electoraat om bij de komende verkiezingen DNA-zetels te kunnen bemachtigen. Althans niet afzonderlijk; mogelijk wel door één politiek blok te vormen. Ik denk dat het staatshoofd door een gewijzigde instelling het electorale vertrouwen enigszins kan herwinnen. Hopelijk doet hij zijn voordeel met de adviezen.
S. Harinandan Singh (veranderkundig psycholoog)
singhs@hetnet.nl
singhs@hetnet.nl