Volgend jaar start een driejarige rechterlijke ambtenaar opleiding civiel (raio-opleiding). De raad hoopt dan 10 kandidaat-rechters klaar te stomen voor het hof, die in 2026 na hun benoemingstraject zullen worden ingezet als rechter. Tussen nu en 20 jaar gaat het overgrote deel van de huidige 30 rechters met pensioen (rechters gaan op hun 70e met pensioen). “Over 20 jaar bestaat de rechtelijke macht geheel uit nieuwe rechters. En om tenminste het huidige niveau te behouden van 30 rechters zul je nu nieuwe juristen moeten opleiden.”
De raadsvoorzitter is realistisch en merkt op dat behalve de aanwas er ook een natuurlijk verloop is, “waardoor je de groei niet makkelijk kunt bewerkstelligen”. Er kunnen uitvallers zijn wegens ziekte, werkverplichtingen in het buitenland voor internationale instituten of overlijden; de hofpresident werkt beleidsmatig en personen willen misschien afzwaaien als rechter. “Netto blijven er dan veel minder rechters over”, klinkt hij bezorgd. “Wie blijft dan over om recht te spreken? Een jongere generatie rechters nu opleiden betekent dat zij na afronding nog tal van jaren recht kunnen spreken.”
Studies in het verleden toonden aan dat er minimaal 40 rechters nodig zijn. “Een achterhaalde gedachte want er zijn meer werkzaamheden bijgekomen”, stelt Sewratan. Een minimum van 50 rechters is nu nodig om de aanzwellende stroom van zaken af te wikkelen. Neem nu de rechtmatigheidstoets: is een verdachte rechtmatig aangehouden en in verzekering gesteld. Vroeger kreeg de rechter-commissaris (rc) drie tot zes cases in een week ter beoordeling. Door de jaren heen is de ‘automatische’ rechtmatigheidstoets ingevoerd. Alle arrestanten worden binnen zeven dagen voorgeleid bij de rc. “We krijgen nu gemiddeld vijftig cases in een week.”
Er is een toename in de berechting van militaire strafzaken in eerste aanleg (bij de Krijgsraad) en in hoger beroep bij het Hof. Ook tuchtrechtspraak tegen advocaten, notarissen en medici in eerste aanleg en in hoger beroep, is toegenomen. Verder krijgen rechters zaken op ‘nieuwe’ gebieden zoals beschermingsbevelen geven volgens de Wet Bescherming tegen Huiselijk Geweld. En berechtingen van verkeers- en milieuovertredingen - strafbare feiten die vroeger niet vervolgd werden.
Vorderingen gvo stromen binnen
Simultaan stromen de vorderingen binnen bij de rc voor gerechtelijke vooronderzoeken (gvo), zoals in de grote complexe corruptieschandalen. “Enkele van deze onderzoeken lopen al, andere zijn wachtende”, weet Sewratan. Behalve rechters heb je ook gerechtelijke ondersteuning, zoals griffiers nodig voor de gvo’s. De meeste rc’s zijn deeltijds daarmee bezig en hebben ook andere verantwoordelijkheden als strafrechter in eerste aanleg of bij het hof als kortgeding, civiele of hofrechter.” Op het hof is het aantal hoger beroepszaken ook flink toegenomen.