REDD+ ‘Ground-truth’-projecten - ‘Dit is voor de lange termijn’

De doelstellingen van de REDD+ ‘Ground-truth’-projecten zijn het tastbaarder maken van potentiële resultaten van REDD+ en concreter aantonen van wat REDD+ kan betekenen voor inheemse en tribale gemeenschappen, de private sector en andere belanghebbenden. Het gaat ook om capaciteitsopbouw en voorbereiding van (potentiële) partners bij de uitvoering van activiteiten in het veld. Daarnaast gaat het om synergiën creëren tussen het REDD+ programma en andere lopende projecten en programma’s.

HET IS EEN rit van meer dan zes uren over een weg die in heel slechte staat verkeerd. Toch is August Lila, voorzitter van Stichting Ma-Sosie, in de afgelopen twee jaar elk weekend afgereisd vanuit Nickerie naar Marshallkreek. Het belangrijkste doel: het Marshallkreek Agroforestry-initiatief (boslandbouw) uitvoeren, ondersteunen en bestendigen. "Ik ga over twee jaar met pensioen en dan kom ik hier wonen om dit voort te zetten."

Wie over de Afobakkaweg rijdt ziet veel bos aan weerszijden van de weg. Dat is ook het geval wanneer de afslag richting Marshallkreek is genomen. Maar schijn bedriegt, want na onderzoek door het Centrum voor Landbouwkundig Onderzoek in Suriname (Celos) is gebleken dat het Marshallkreekgemeenschapsbos gedegradeerd is. "Er zaten geen waardevolle houtsoorten meer in het bos", licht Lila toe. "Dat komt door jarenlangeshifting cultivationwaarbij kostgrondjes steeds werden verplaatst als de grond eenmaal uitgeput was. Vandaar dat wij uitkeken naar nieuwe initiatieven om een duurzamere manier van landbouw op gang te brengen en om waarde toe te voegen aan het bos." Lila merkt ook op dat houtkap door derden uitgevoerd in het gemeenschapsbos ook heeft bijgedragen aan de degradatie van het bos.

"We hebben onder meer sopropo, watermeloen, bananen en andere tuinbouwgewassen geplant en daartussen ook bomen die zijn geselecteerd op basis van duurzaamheid"

Hij wijst trots naar een plot dat mooi gemaaid is en waar het er anders uitziet dan de rest van de bosrijke omgeving. De plot beslaat twee hectare. Eén hectare heeft Stichting Ma-Sosie in 2014 opgezet met financiering van het 'Small Grants Programme Suriname' van het VN-Ontwikkelingsprogramma (UNDP). Toen startte Ma-Sosie een agroforestry-project in samenwerking met Celos, met als doel het aanleggen van een pilotboomaanplant van 20 hectare. Dat bleef wegens diverse reden maar beperkt tot één hectare en nog een hectare is bijgekomen met financiering van REDD+ als onderdeel van de 'Ground-truth'-projecten.

De agroforestry plot te Marshallkreek in Brokopondo

REDD+ IS EEN programma van de Verenigde Naties om de effecten van klimaatverandering tegen te gaan. Het gaat om het aannemen van beleid en creëren van positieve impulsen met als doel het verminderen van uitstoot van koolstofdioxide (CO2) door ontbossing en bosdegradatie in ontwikkelingslanden. Ook duurzaam bosbeheer en de vergroting van koolstofopslag van het bos behoort tot een van de doelen van REDD+.

De doelstellingen van de REDD+ 'Ground-truth'-projecten zijn het tastbaarder maken van potentiële resultaten van REDD+ en concreter aantonen van wat REDD+ kan betekenen voor inheemse en tribale gemeenschappen, de private sector en andere belanghebbenden. Het gaat ook om capaciteitsopbouw en voorbereiding van (potentiële) partners bij de uitvoering van activiteiten in het veld. Voorts verbreding van de institutionalisering van REDD+ als een langetermijnproces en programma voor ondersteuning van duurzame ontwikkeling in Suriname. Daarnaast synergiën creëren tussen het REDD+ programma en andere lopende projecten en programma's.

Na een oproep voor het indienen van projecten werden 34 plannen ingediend, waarvan vier werden gekozen. Het verspreiden en verduurzamen van het Marshallkreek Agroforestry-initiatief is een ervan. Terwijl de zon hoog aan de hemel staat, laat Lila zien wat het resultaat tot nu toe is geweest. "We hebben onder meer sopropo, watermeloen, bananen en andere tuinbouwgewassen geplant en daartussen ook bomen die zijn geselecteerd op basis van duurzaamheid."

"Daarbij kies je voor bomen die een economische meerwaarde hebben, die gebruikt kunnen worden voor het maken van meubels"

WALTHER HELSTONE VERLEENT vanuit Celos technische assistentie aan het project. Met hoed op als bescherming tegen de zon wijst hij de boomsoorten aan die zijn geplant en al aardig opkomen. Hij legt uit wat de basis van agroforestry is. "Daarbij kies je voor bomen die een economische meerwaarde hebben, die gebruikt kunnen worden voor het maken van meubels. Daarnaast zijn boomspecies die in de voedingsbehoefte kunnen voorzien van de mensen en de serviceboomsoorten. Als je die kapt en de biomassa op de grond laat, dan heb je gelijk mestmateriaal." Traditioneel gebruiken de mensen in het binnenland geen mest, want dat is duur. Vandaar ook dat de kostgrondjes verplaatst worden. Maar met deze aanpak, die door Celos hier ook onderzocht en verbeterd wordt, is mestenlow cost. "Op dit moment zijn we ook aan het experimenteren met grassoorten om in feite onkruid te onderdrukken", zegt Helstone.

Onderzoek is overigens niet vreemd voor Marshallkreek. In de jaren '70 al werd een deel van het land van het dorp weggegeven door de overheid voor het uitvoeren van experimenten met de zogeheten Babunhol-weiden, waarbij bosgrond werd omgezet naar een veeboerderij. Lila glundert wanneer hij laat zien dat de jongeren van het dorp beginnen te begrijpen waar de investering van tijd en geld goed voor is. Hij toont een stuk land waarbij de technische medewerker van Ma-Sosie zelf ook aan het planten is gegaan. "Hij gaat een hectare beplanten en zal ook boomcomponenten toevoegen. Als dit aanslaat en steeds meer mensen gaan meedoen, kunnen we ons bos duurzaam herstellen en ook waarde eraan toevoegen", vertelt Lila enthousiast.

Spiraalvormige gemberblaadjes op droogbakken snijden in de pilot-theedroogkas

BEHALVE MA-SOSIE ZIJN nog drie andere organisaties in aanmerking gekomen voor financiering vanuit de Ground-truth-projecten'. Dat zijn het Amazon Conservation Team Suriname (ACT-Suriname), met een pilotproject voor versterken en uitbreiden van een kruidentheewaardeketen in het zuidwestelijke dorp Kwamalasamutu. De Stichting Uma Jepi Makandra (Ujema), met het project 'Ecologische studie voor het beheer van carapa boom populaties in Apoera en omgeving'. En het Natuurtechnisch Instituut (Natin), met een project dat praktische training biedt aan de bosbouw-, natuurbeheer- en ecotoerismesectie van de opleiding.

Het ACT-project hield in het bereiken van formele erkenning van andere bosbijproducten (non-timber forest productsNTFP), waardeketenprojecten op gemeenschaps- niveau en het ontwikkelen van communicatiemateriaal om projecten in andere dorpen te promoten. Bruce Hoffman is projectcoördinator van het kruidentheeproject dat wordt uitgevoerd onder de Trio-bevolking in Kwamalasamutu. ACT-Suriname lanceerde dit project in 2017 als een pilot met een waardeketen voor kruidenthee. Hoffman is enthousiast over de kansen die de Ground-truth-projecten bieden. "Door middel van dit project worden kansen geboden voor inkomensverhoging en vaardigheidsopbouw op basis van lokale activiteiten zonder afbreuk te doen aan de grotendeels intacte bossen van Suriname", verwoordt hij het belang.

HOFFMAN MERKT OP dat hoewel het gebruik van medicinale kruiden onderdeel is van de inheemse cultuur kruidenthee niet tot de lokale traditie behoort. Bij de start van het project was er dan ook weinig belangstelling onder de bewoners. Hun interesse kwam pas nadat bleek dat het project een financiële waarde had voor zowel de individuele deelnemer als de gemeenschap. Hun interesse werd ook nog vergroot door het simpele productieproces van het plukken en drogen van de bladeren van gewone lokale planten en de flexibiliteit in tijdsbesteding.

Veldactiviteiten te Apoera door Stichting Ujema en Celos

Van 2018 tot 2019 produceerden drieëndertig (voornamelijk vrouwelijke) deelnemers 254 kilogram kruidenthee, wat in totaal 4.090 US dollar opleverde aan Kwamalasamutu. Deze aanpak met een hoge mate van gemeenschapsbetrokkenheid was voor ACT-Suriname een inspiratiebron om in 2019 het project uit te breiden. ACT-Suriname had een waardeketen voor ogen, waarbij de bewoners na het doorlopen van training grotendeels in staat zouden zijn het project zelfstandig te dragen. Deze visie werd enorm ondersteund toen het kruidentheevoorstel in december 2019 formeel werd goedgekeurd voor financiering als een REDD+ Ground-truth-project.

"Dit is voor de lange termijn"

HET KRUIDENPROJECT HEEFT zich ontwikkeld tot een volwaardige productielijn, met protocollen in het Engels en Trio en er is promotiemateriaal ontworpen, gericht op zowel de lokale gemeenschap als daarbuiten. Het product is daarom niet alleen onder de Surinaamse gemeenschap bekend maar ook buiten de landsgrenzen. In 2020 produceerde de kruidentheegroep 44,35 kg thee en ontving hiervoor SRD 6.653. De productie is sterk verbeterd en voldoet aan de internationale kwaliteitsstandaarden. Zowel het kruidentheeproject als het agroforestry-project in Marshallkreek is inmiddels succesvol afgerond. In Kwamalasamutu was als bijkomstigheid de inrichting van een mediacenter dat deelnemers in staat stelt hun competenties en vaardigheden aan te scherpen via onlinetrainingen.

Siwiru (spiraalgember) kruidenthee in verpakkingen van 20 g onder het merk Amazon Wellness (Green Child)

Ook Ma-Sosie heeft een Multifunctionele Agroforestry Unit opgezet te Marshallkreek waar kennis en ervaring zullen worden gedeeld met andere gemeenschappen in Brokopondo. De unit kan ook verhuurd worden voor verschillende activiteiten. Daarnaast is er een schoolplot opgezet waar scholieren al op jonge leeftijd de voordelen van agroforestry kunnen zien. "Ze maken de planten regelmatig nat en leren ze te verzorgen. Zo leren ze meer over het systeem en hoe het werkt", vertelt Lila.

De bedoeling was daarnaast om in omliggende gemeenschappen informatie te geven over de 'lessons learned' in Marshallkreek. "Dat is wegens de Covid-19-pandemie niet gelukt. We hebben wel mensen van het dorp zelf uitgenodigd en ze informatie gegeven over het verloop van het project. Daarnaast ook de mensentap pasiaan de hoofdweg en ze een rondleiding gegeven. Op die manier hopen we dat er bewustwording wordt gekweekt." Aanvullend zal er ook een YouTube-filmpje worden gemaakt, dat via Whatsapp zal worden verspreid om zo aan belangstellenden het nut van het project te laten zien.

TIJDENS EEN TUSSENTIJDSE evaluatie vorig jaar bleek dat niet alleen Ma-Sosie te maken kreeg met vertragingen door Covid-19. Ook de projecten te Apura en Kwamalasamutu ondervonden hiervan last. Door het vliegverbod kon er niet optimaal gevlogen worden naar Kwamalasamutu wat een vertraging opleverde in de te geven trainingen. In Apura was het ressort enige tijd gesloten door een Covid-19-uitbraak. Toch zijn de projecten succesvol afgerond en de lokale gemeenschappen duurzaam versterkt.

Ma-Sosie treedt de toekomst, net als de bewoners van Kwamalasamutu, dus hoopvol tegemoet. "Dit is voor de lange termijn. We hebben de tweede hectare recent al kunnen maaien uit de inkomsten van de verkoop van de door ons geplante en verkochte bananen, dus ik ben blij. Daarnaast zijn we gestart met het kweken van kippen om ook met de verkoop daarvan geld te verdienen." Lila kan bijna niet wachten op zijn pensionering, zodat hij volop bezig kan zijn in de nu waardevollere bossen van Marshallkreek. Het ontwikkelen van een duurzaam agroforestry-managementplan, wat ook de transformatie van Stichting Ma-Sosie naar een 'forest user group' behelst, krijgt dan ook zijn volle aandacht.-.

(Dit artikel is aangeboden door de PMU van het Suriname REDD+ Programma en geschreven door Euritha Tjan A Way)

LEES OOK: REDD+ voorbereidingsfase legt fundament voor financiële compensatie Surinaams bos