24 Januari 2021
18:00PARAMARIBO - Suriname zit in een lastig parket. De regering laat geen gelegenheid voorbijgaan om het volk dat duidelijk te maken. Er is dan ook brede consensus dat er iets moet gebeuren. Het Crisis en Herstelplan (CHP) dat is opgesteld geeft inkijk in hoe de regering verbetering wil brengen. DWT-mens en maatschappij geeft een schot voor de boeg voor wat enkele reacties betreft in binnen- en buitenland. Samuel Pengel, top-financieel deskundige in Italië, geeft er ook zijn visie op.
Hoge uitgaven, lage export, lage productiviteit en een enorme schuldenlast. Wie van buiten kijkt naar de Surinaamse situatie ziet een geruïneerd land waarvan de vorige minister van Financiën, Gillmore Hoefdraad, voortvluchtig is en de voormalige governor van de Centrale Bank van Suriname, Robert van Trikt, in de bak zit. Echter, Suriname is ook het land dat een van de grootste olievoorkomens heeft die in recente tijd zijn ontdekt, een greenstone belt met goudvoorkomens die vrijwel zeker 15 procent groter zijn dan gedacht en een bosgordel die naar de laatste inschattingen voor meer dan 90 procent in tact is.
Potentieel genoeg zou je denken om het 600.000 man redelijk naar de zin te maken. Toch heeft Suriname aangeklopt bij het Internationaal Monetair Fonds voor betalingsbalanssteun om de begroting in evenwicht te brengen. En hoewel in alle toonaarden wordt erkend dat het Crisis en Herstelplan een IMF-plan is, valt niet te ontkennen dat het wel de belangrijkste IMF-adviezen herbergt die in 2019 al waren gegeven in het IMF-rapport namelijk: met devaluatie van de munt - alleen is de koers niet flexibel gemaakt nog- het afschaffen van subsidies op benzine en elektriciteit, het in de gaten houden van de buitenlandse en binnenlandse schuld en het verminderen van andere uitgaven van de regering.
Het is daarom dat het bij Samuel Pengel die de zaken vooral van afstand volgt, maar met grote betrokkenheid, niet in kan dat de regeringSantokhi/Brunswijk zo geschrokken is van wat ze heeft aangetroffen. "Dan hebben ze niet goed opgelet. En vanuit niet goed opletten komt dus een plan waaruit blijkt dat de regering geen aspiraties heeft. Zij wil zaken herstellen, maar naar welk punt? En ze wil een aantal dingen doen en handelt op een manier waarbij ik me afvraag of daar sentiment bij zit of als daar goed over is nagedacht", zegt Pengel bedachtzaam.
Tijdens de presentatie van het CHP op een ander medium is heel goed aangegeven wat er met Suriname zou gebeuren als het land op deze voet door was gegaan: "Een wisselkoers voor de US dollar van 52 dit jaar, 87 in 2022 en 144 in 2023. Een inflatie van 91 procent dit jaar en boven 60 procent daarna en een koopkracht die hard achteruit zou gaan." Met het CHP waarbij de besparingen vooral goed uitgewerkt worden zal bezuinigd worden zodat we onze schulden kunnen betalen, de rating van ons land omhoog kan, we meer geld overhouden voor het kunnen stuwen van de ontwikkeling en een economie hebben die weer in evenwicht zou zijn… kortweg meer inkomsten dan uitgaven. Daarbij werd de opmerking gemaakt dat Suriname een klein land is en 'zich niet kan veroorloven niet te betalen. We zijn geen Argentinië'.
"Je bent zoals je jezelf ziet. Als je jezelf blijft classificeren als klein zal je dat ook uitstralen naar buiten toe. Wat Suriname nodig heeft, is ballen en de aspiraties die daarmee meekomen. Ja, de schuld is hoog, maar je kan het op twee manieren bezien. De schuldeiser wil zijn geld terugzien. Als jij als land gekwalificeerd wordt als wanbetaler (default) dan heeft hij zijn geld veel moeilijker terug dan wanneer jij hem met een goed plan laat zien dat hij binnen een bepaalde periode het geld terug kan krijgen en dat moet Suriname doen. Niemand wil geld verliezen. Laat met een goed plan zien dat je het op termijn terug kan betalen en ze gaan tekenen."
Dat laten zien dat je het geld terug kan betalen hoeft niet over de schouders te gaan van je lokale bevolking en niet je middenklasse. Daar zijn lokale experts het eens met Pengel. Bij gesprekken met de krant laten ze weten dat de toon van het CHP één is van besparing van de allerrijksten en het buiten schot houden van de industrieën waar Suriname nu al het meeste aan verdient en dan zijn er de grote goudjongens die nu al actief zijn in ons woud. "Ik zou bij hen gaan onderhandelen. Het is niet fijn en het is niet ideaal, maar waar is de logica om hen zoveel mogelijk buiten schot te laten en wel de armen en de middenklasse de maatregelen te laten voelen. En you must call your bluff, nogmaals ballen hebben. Ze gaan niet direct toehappen, maar je moet bereid zijn stevig te onderhandelen en steengoede onderhandelaars in te zetten. Geloof me, het werkt. Ze gaan heus niet vertrekken… kijk maar naar de investeringen die ze al hebben gedaan", laat Pengel weten. Hij behoort al twintig jaar tot de Italiaanse financiële top als Country Manager Global Italy van Atradius, een van werelds grootste kredietverzekeraars.
Eerder is ook gevraagd aan de minister van Financiën en Planning, Armand Achaibersing, waarom er niet is gedacht aan het invoeren van onroerendgoedbelasting. Hij gaf aan dat er een pakket aan belastingmaatregelen zou komen. Echter, in het CHP staat onroerendgoedbelasting er ook niet. De vraag is waarom niet? Het is een manier om de mensen met de allergrootste lappen grond met een minimale verhoging een grote bijdrage te laten leveren aan de staatskas.
Het is ook meer dan opvallend dat noch deze regering, noch de vorige regering haar vingers aan deze materie heeft gebrand. Kennelijk is er DNA-breed consensus om wel de allerarmsten op verschillende manieren geld uit de zak te kloppen, maar de allerrijksten mogen ongedeerd blijven. Immers, de lokale consumenten zijn niet de allerrijksten, die categorie koopt in het buitenland in. Met een verhoging van omzetbelasting, grondhuurbelasing en government take wordt het vooral gevoeld door deze categorie mensen.
President Chandrikapersad Santokhi heeft in één van zijn charmeoffensieven - die kennelijk zijn ingezet door gebrek aan een goede woordvoerder - op een lokaal medium aangegeven dat het IMF geen boemanorganisatie meer is en dat het een meer humaan gezicht heeft. Anderzijds is het CHP nog niet met hem doorgesproken of gericht op de steun die het gaat geven en de eisen die het daaraan zal verbinden. Toch staat er in het CHP: "Het IMF zal voor de uitvoering van het CHP betalingsbalanssteun geven. Het SBA - Standby agreement - richt zich op fiscale en monetaire maatregelen." Best verwarrend. Dat terzijde.
Santokhi zei ter ondersteuning van zijn betoog dat we maar eens naar Barbados moeten kijken om te zien hoe goed het IMF het daar doet. Hij heeft daarin geen ongelijk, echter met de komst van IMF heeft Mia Amor Mottley, die door de Barbadianen 'Anty Mia' genoemd wordt, drie belangrijke dingen gedaan. Ongoing consultaties waardoor alle partijen overtuigd waren dat de stap naar het IMF noodzaak was, een BERD-investeringsprogramma waarbij duidelijk door topeconomen is beschreven hoe de opbouw van Barbados eruit zal zien na de herstructurering. Daarbij is de bedrijvenbelasting op het eiland zo laag gemaakt dat het kapitaal er bijna vanzelf op afkomt en ze heeft leiderschap getoond. Het soort leiderschap dat afrekent met nepotisme en gelegenheidswetgeving. Het soort leiderschap dat vertrouwen wekt bij internationale investeerders en schuldeisers, het soort dat de regering-Santokhi/Brunswijk maar niet kan laten zien. In het BERD-programma zijn belastingen slechts verhoogd voor de binnenkomende toeristen en de Barbadiaanse dollar is niet gedevalueerd. Zie daar een recept van opbouw zonder al te veel afbraak. Terwijl in Suriname we steeds te horen krijgen dat we niet zonder de pijn zullen kunnen om het beter te hebben.
Dat is nou net het punt van Pengel. "Een standby agreement met het IMF is niet slecht, althans niet per se. Maar de Surinaamse economie stabiliseren alleen geeft nog geen ontwikkeling. Anders waren we niet voor de zoveelste keer op dit punt beland. Wat je nodig hebt, is export en investeerders, dus daar moet een antwoord op gepresenteerd worden. IMF is een bank, een fonds, die leent je geld, maar gaat niet je ontwikkelingsrichting bepalen. En dat doet Suriname onvoldoende. Anders is het als er een investeringsplan komt dat samen met het CHS en het Meerjaren Ontwikkelingsprogramma (MOP) dat trouwens niet over maar vijf jaar moet gaan, richting geeft aan de diversificatie die Suriname zo broodnodig heeft."
Het investeringsplan zou moeten zorgen dat Suriname investeert in het aanleggen van infrastructuur om zakenlui aan te trekken. "Nu heeft Suriname olie ontdekt en we zitten te wachten op het geld dat mensen ons gaan betalen om het eruit te halen. Een andere kijk zou zijn: 'Ik heb olie, wie biedt mij de beste voorwaarden om die eruit te halen'. Op het moment dat je dat doet is het perspectief anders. Zelfde geldt voor hout en ook hetzelfde voor goud. Wie biedt een investering in een high end goudverwerkingsbedrijf dat kan concurreren van het Surinaams goud in Zwitserland? Suriname moet ervoor zorgen dat de infrastructuur er is, de transparantie er is en dan komen ze vanzelf. Maar als er geen industriepark is, ik een tyuku hier en daar moet betalen om elektriciteit en water aan te leggen, ja dan komt risicokapitaal noch foreign direct investment deze kant op. Of het zullen investeerders zijn zoals Suralco toen. Zij leggen infrastructuur aan om hun eigen productie te stimuleren en ons blij te maken met een dode mus. Want dat is gebeurd in de honderd jaar dat Suralco hier was en we hebben er nog steeds niets van geleerd." Het Planbureau is nu wel bezig een MOP op te stellen en dat zal op een structurele wijze de toekomstige ontwikkeling van Suriname plannen en het CHP en SBA vanaf 2022 integreren met het MOP.
Eén van de opmerkingen van lokale politici die de krant sprak heeft te maken met uitvoeringscapaciteit. Zo staan er meer dan honderd projecten op de lijst en maatregelen die moeten leiden tot meer inkomsten voor de overheid en die voor een deel door de overheid zelf uitgevoerd zullen worden. Echter, de realisatiecijfers van dezelfde overheid zijn al jaren betrekkelijk laag. Hoe zal dat opgepakt worden? Zaken zoals public sector reform die binnen twee jaar uitgevoerd moeten worden. Daarbij is geschat dat tussen nu en 2023 de particuliere sector - over twee jaar dus - vijfduizend ambtenaren opvangt. Echter, het investeringsplan om aan te tonen in welke industrie die banen gecreëerd zullen worden is er nog niet.
Een ander gebied waarop deze regering te hard loopt, is diaspora. De commissie die onderzoek heeft gedaan naar de potentie van de diaspora ziet mogelijkheden. Echter, niet voor niets gebruikt zij steeds de zinsnede 'er moet enorm veel werk verzet worden' om zaken rond te krijgen. Pengel: "Ik ben ook diaspora en ik zou ook graag in Suriname willen investeren. Maar dan moet het aantrekkelijk gemaakt worden en het juridische kader moet er zijn, want als ik extra geld heb dat in Italië onvoldoende rente opbrengt als spaarkapitaal wil ik het wel elders inzetten, en het liefst in Suriname. Maar stel dat ik een conflict krijg met een rechtsperoon, moet ik dan bij de rechterlijke macht jaren wachten voor mijn zaak voorgaat en intussen verdampt mijn geld? Nee, dat gaat geen enkele diaspora doen. Nostalgie of niet."
Er is tijdens het programma waarbij het CHP werd uitgelegd niet op alle vragen antwoord gegeven. En soms kwam er ook een sneer langs. "In 2016 was er ook zo een programma en toen was er heus niet zo een belangstelling ervoor", klonk het schamper. Echter, het is steengoed dat het CHP wel is gevraagd en wel is gestuurd naar partners om draagvlak en feedback te krijgen, dat werd daarna ook beaamt. Er zijn meer wegen die naar Rome leiden. Dat weet Pengel als Italiaan als geen andere. "En zeker met de vooruitzichten voor Suriname op de oliefondsen zou ik IMF er nu niet bij halen. Bovendien is het belangrijk dat Suriname zijn vrienden wijs kiest. Waarom halen we banden met Nederland en Amerika zo sterk aan als economische diplomatie het punt is? China is een van de enige landen in de wereld waarvan de economie ondanks Covid-19 is gegroeid. De Europese bank is Europa nu hartstikke monetair aan het financieren om die economieën draaiende te houden. Amerika is niet veel beter. En natuurlijk heeft China soms lastige voorwaarden. Maar niets is gratis. Ga je Nederland aanpappen, dat het nu zelf ook moeilijk heeft om een paar centjes af te troggelen en ga je China afsluiten, terwijl de Europese Unie net een handelsovereenkomst met China heeft getekend? Laten we serieus zijn! En de enige reden waarom Amerika nu komt meespelen is de olie, Suriname zorg ervoor dat je ophoudt je hand op te houden. Verander je denkwijze, be a gamechanger."