Collectief drama, collectieve schuld

PARAMARIBO - Wanneer er iets gebeurt in de samenleving zijn we geneigd te generaliseren en de beschuldigende vinger te wijzen richting een toevallige ‘dader’. Veel minder zijn we geneigd de waarschuwingssignalen op te vangen en nog voor zaken exploderen in te grijpen. Zeker bij mentale problemen komt hulp soms te laat. Dat geldt ook voor Donovan Manhoef die het leven van zijn dochter nam.

"Zondag heeft Cherylee mij via video call gebeld omdat ze mij wilde zien en om mij te groeten want ze zou naar haar vader gaan. Toen heeft ze mij gevraagd als ze donderdag, als ze terugwas, bij me mag komen dan zouden we koekjes bakken en mama zou bamie maken voor ons."

Uculencia Scheek, vriendinnetje van Cherylee Manhoef, vertelt al huilend en bevend dat Cherylee haar beste vriendin is geweest en net als een zus was. "Als de school straks begint, ga ik haar niet meer zien en ik mis haar nu al zoveel", zegt ze bijna onverstaanbaar door het vele snikken.

Uculencia zegt dat Cherylee heel veel van haar konijnen, de kippen van haar opa, zwemmen en bakken, maar het meest van dansen hield. "Ze was heel lief, grappig en ze hield van lachen. Ze is nu een engel geworden."

De afgelopen week werd Suriname opgeschrikt door het nieuws dat de ontzielde lichamen van de al dagen vermiste Donovan en Cherylee Manhoef waren gevonden te Wi Sa Wini nabij Powaka. Volgens het bericht van het Korps Politie Suriname deed de familie van Cherylee vorige week aangifte van vermissing van het meisje bij de Militaire Politie (MP) nadat de vader, die militair was, het meisje niet volgens afspraak op 11 januari terug had gebracht bij haar moeder.

Na verkregen informatie begaf de MP, ondersteund door leden van de afdeling Kapitale Delicten, zich op 18 januari naar het district Para. Daar werd te Wi Sa Wini het ontzielde lichaam van Donovan in zijn voertuig aangetroffen. Het vermoeden bestaat dat hij een verdelgingsmiddel heeft ingenomen. De MP kamde het gebied verder af en trof niet ver van de auto ook het ontzielde lichaam van Cherylee aan. Het lichaampje was aangevreten door aasgieren.

Een jeugdvriend van Donovan, die niet bij naam wil worden genoemd, zegt het vreselijk te vinden wat zich heeft afgespeeld. Samen met zijn tweelingbroer waren zij trouwe bezoekers van de jeugdclub van de Betlehemkerk. "Wij waren bezig met het woord van God en gingen vaak naar verschillende kampen onder leiding van dominee Stewart. Dit onderricht heeft mij gemaakt tot wie ik nu ben en daarom doet het heel veel pijn wat zich heeft afgespeeld omdat je ervan uitgaat dat met de richtlijnen die wij toen gehad hebben het wel goed zou komen met eenieder."

Donovan wordt door zijn jeugdvriend omschreven als een hartelijke jongen, vriendelijk en goedlachs. "Hij was iemand die altijd veel grappen maakte en we hebben heel leuke gesprekken gehad en daarom is het een shock voor eenieder van ons die in de club zat." De vroegere clubleden hoorden over het bericht van de vermissing van hem en zijn dochtertje maar hadden verwacht dat het wel goed zou komen. "Achteraf begrepen wij dat hij het moeilijk had nadat hij niet meer met de moeder van zijn dochtertje was maar dat neemt niet weg dat je nooit tot zo een daad overgaat."

De jeugdvriend vindt het extra jammer omdat Surinaamse mannen vaak al neergezet worden als slechte vaders, uitlopers en beulen die hun vrouwen fysiek en geestelijk mishandelen. "Vandaar dat het heel veel pijn doet als man, want niet alle mannen zijn zo." Hij heeft Donavan gekend als een vriend die niet snel zijn emoties liet zien en daarnaast toch vrij agressief uit de bocht kon komen. "Hij sprak vrijwel nooit over wat hem irriteerde."

De jeugdvriend adviseert de mannen in de samenleving om hulp te zoeken als het moeilijk gaat in hun relatie. "Praat met iemand erover maar laten de kinderen niet de dupe worden van relatieproblemen. Wij moeten het niet overlaten aan een instantie of de overheid om te zorgen voor verbetering maar iedereen moet er wat aan doen. Het begint bij het opvoeden, leer je kinderen om iedereen met respect te behandelen, leer je zonen om vrouwen te koesteren. Ook op school moeten zulke lessen geïntegreerd worden. Dit is een hard, pijnlijk en zwaar leermoment maar laten wij er werkelijk wat aan doen."

Ook dominee Michael Stewart heeft Donovan gekend, niet alleen als jeugdige toen hij bij hem in de jeugdclub zat, maar hij is ook de voorganger in het Nationaal Leger. De predikant is zichtbaar aangeslagen door dit nieuws. Hij vertelt dat Donovan bij hem zijn belijdenis heeft afgelegd. "Ik heb hem ervaren als een behulpzame, beleefde en meegaande jongen en daarom ben ik helemaal geschokkeerd."

De dominee geeft aan dat hij het nieuws over zijn vermissing te laat vernam. Hij zou anders met hem hebben gesproken, omdat hij op de hoogte was van zijn relatieproblemen. Hij kon wel een bepaalde ingang vinden bij Donovan dus gelooft hij dat die mogelijk op andere gedachten kon zijn gekomen. "Toen ik belde was zijn telefoon al uit. Ik zit te denken wat er allemaal in hem is opgekomen dat hij overgegaan is tot deze daad. Dat zou de normale Donovan nooit doen. Ik ben geestelijke en ik geloof dat één of andere kwade macht totaal heeft overgenomen zodat hij is overgegaan tot deze vreselijke daad. Geen enkele vader gaat met normaal verstand dit doen met een kind dat zich veilig voelt bij hem, van hem houdt en naar hem opkijkt. Er moet iets zijn gebeurd dat er een overname was dat hij tot zoiets is overgegaan."

De geestelijke begrijpt dat iedereen die dit hoort een soort oordeel klaar heeft, maar de samenleving gaat eraan voorbij dat ook hij een moeder heeft, ook hij familie heeft. Hij betreurt het dat er niet wordt gekeken naar de familie Manhoef want leedverzachting zou aan beide families geboden moeten worden. "Voor hen is het ook een dubbele klap want zij zijn niet alleen hun zoon kwijt, maar ook hun kleinkind."

De dominee geeft aan dat de 78-jarige moeder van Donovan, Mildred Manhoef, haar kinderen een goede opvoeding heeft gegeven, dus dit heeft ze zeker niet verdiend. En zij voelt zich nog meer gepijnigd omdat de samenleving hen neerzet als de schuldigen. "Wij als samenleving moeten waken en alert zijn als het komt op de mensen om ons heen, wij moeten signalen kunnen opvangen. Donovan kon geen richting meer geven aan zijn leven, zijn eigen denken en zijn mentale gesteldheid, maar wij moeten omzien naar onze mensen en tot ze praten."

De dominee zegt dat mentale problemen die eventueel tot suïcide en moord kunnen leiden niet alleen een probleem zijn van de gewapende machten, zoals nu vaak wordt beweerd. "Wat Donovan is overkomen heeft niks te maken met het feit dat hij bij een gewapende macht werkte, want Donovan heeft waarschijnlijk geen wapen gebruikt maar een verdelgingsmiddel ingenomen."

"Als legerpredikant ben ik een paar jaar hoofd Personeelszorg geweest en los van het feit dat ik geestelijk zaken bekeek, moest ik ook de rechten en plichten van de medewerkers (militairen) bekijken. Ik merkte toen inderdaad een aantal zaken en heb een project geschreven: 'No las ati, yepi de'. Ik stond op het punt om dat project te implementeren toen ik ontlast werd uit die functie. Ik zou blij zijn als men terug zou kunnen gaan naar dit project en het laat implementeren."

In dat project heeft de dominee, zegt hij, mogelijke oplossingen aangedragen voor de mentale problemen bij bijvoorbeeld de militairen. Echter, deze oplossingen kunnen ook de rest van de samenleving tot hulp zijn. Stewart zegt heel bedroefd te zijn en vindt dit heel betreurenswaardig vooral omdat hij in Donovan heeft geïnvesteerd als geestelijke sinds zijn jeugd. Hij geeft nog als laatste mee dat er altijd een oplossing is voor welk probleem dan ook. "Het is misschien makkelijker gezegd dan gedaan maar het is echt zo."

Psycholoog Mae-Ann Haime van Molemann Mental Health geeft aan dat mensen die suïcidale gedachten hebben of suïcidaal gedrag vertonen, vaak het gevoel hebben dat er geen uitweg is in hun situatie. In sommige gevallen is het een impulsieve daad, een opwelling van emotie, zoals bijvoorbeeld jaloezie, wraak of onmacht. "In dit droevige geval, waarin ook zijn dochter haar leven is ontnomen, lijken er enige aanwijzingen te zijn voor de laatste reden."

Haime verduidelijkt dat het niet altijd zo is, dat er signalen worden afgegeven. Hiermee is zij op één lijn met dominee Stewart die zegt dat het moeilijk is signalen op te vangen vooral wanneer er geen dagelijks contact is met de persoon. De psycholoog legt verder uit dat als er al een signaal wordt afgegeven, het kan variëren van herhaaldelijke signalen tot een waarschuwing of dreigement. "Maar hoe groot het risico is dat iemand daadwerkelijk tot daden overgaat, is soms moeilijk in te schatten. De harde realiteit wijst uit dat als iemand het echt wil doen, hij/zij het ook zal doen. De eindverantwoordelijkheid voor iemands daden kunnen we bij niemand anders leggen dan die persoon zelf. Als omgeving kunnen we er wel voor de persoon zijn door een luisterend oor te bieden en samen hulp te zoeken."

De psycholoog geeft als tip mee aan personen die denken in een uitzichtloze situatie te zitten dat goed contact met naasten een belangrijke beschermende factor is. "Het kan verlichtend werken als de persoon in kwestie een open gesprek kan hebben met iemand die hij of zij vertrouwt, waarin de persoon zonder oordeel de zware gedachten en gevoelens kan bespreken." Voor de bredere gemeenschap is het volgens Haime dus belangrijk dat zo iemand ergens terecht kan, waar zo iemand met begrip wordt ontvangen door eventuele lotgenoten en professionals. Zij hebben iemand nodig die weet in welke gemoedstoestand zij op dat moment verkeren en ze daar als het ware kan 'ontmoeten' om ze erdoorheen te kunnen begeleiden.

Praten over zelfdoding? Ga naar uw huisarts of bel PCS 477190* of de crisishulplijn 114. *van maandag tot en met vrijdag van 07:00 tot 15:00 uur