Sommige hiv-remmers en chemokuren nu al op

PARAMARIBO - Er wordt al langer geklaagd over de situatie in de gezondheidszorg, maar het gebrek aan chemokuren en hiv-remmers is nu duidelijk voelbaar voor patiënten en gevreesd wordt voor aantasting van de volksgezondheid in Suriname. "Ik ben al 26 jaar als internist in Suriname werkzaam, maar dit is mij voor het eerst overkomen", zegt Marja van Eer in gesprek met de Ware Tijd.

"Ik moest zes chemokuren hebben en kort vóór de tweede behandeling al kreeg ik te horen dat de kuur die ik moet krijgen niet voorradig is", zegt een 65-jarige vrouwelijke kankerpatiënt tegen de Ware Tijd. Deze seniorenburger is verzekerd bij het Staatsziekenfonds (SZF) en het geneesmiddel dat ze nodig heeft staat in de Nationale Geneesmiddelenklapper (NGK) en zou dus gewoon voorradig moeten zijn.

Maar sinds januari is de situatie voor wat betreft de voorraad aan chemotherapie en hiv-remmers zorgwekkend. Ook het Bedrijf Geneesmiddelenvoorziening Suriname (BGVS), de belangrijkste instantie die deze medicijnen binnenhaalt, zit met de handen in het haar omdat ook hij al maanden bij de overheid aanklopt voor het vrijmaken van de nodige gelden voor het kunnen inkopen van de middelen.

Het BGVS is de aangewezen instantie die gunstige prijsafspraken heeft gemaakt met buitenlandse leveranciers van zowel chemokuren als hiv-remmers. Het Academisch Ziekenhuis Paramaribo importeert ook wel chemokuren, maar die zijn voor de eigen patiënten. Het zijn ook de prijzen van BGVS waarmee de verzekeraars werken en mede op basis waarvan medicamenten zijn geselecteerd voor de NGK. Indien medicijnen elders ingekocht worden vallen die vaak duurder uit en verzekeraars weigeren die hogere bedragen te betalen. Het BGVS is zelfs de enige instantie die remmers binnenhaalt.

Shireen Zeng-Ilahibaks, onderdirecteur van dit bedrijf, bevestigt dat de situatie nijpend is. "Op dit moment is er inderdaad sprake van een tekort, in het bijzonder aan geneesmiddelen voor behandeling van hiv en kanker. Bij de behandeling van hiv is een vaste combinatie van medicijnen nodig. Door het tekort dat nu is ontstaan kunnen niet alle vaste combinaties gevormd worden. Ook bij de chemotherapie is er op dit moment een tekort. Bij beide groepen patiënten is het niet wenselijk de behandeling te onderbreken."

Internist Van Eer is niet te spreken over het ontstane tekort aan hiv-remmers. "Ik ben al 26 jaar als internist in Suriname werkzaam, maar dit is mij voor het eerst overkomen. We hebben 23 jaar geleden de overheid al voorgehouden hoe belangrijk het is om de remmers altijd in voorraad te hebben, maar het is zeer teleurstellend dat we nu op dit punt zijn beland."

Ze legt uit dat zij en de groep internisten gespecialiseerd in het behandelen van hiv-patiënten al vanaf januari aan de bel trekken. Vanaf toen hebben zij aan het ministerie laten weten dat er een tekort is aan middelen die nodig zijn bij de vaststelling van het aantal CD4-cellen en de viral load bij hiv-patiënten. Die indicatoren zijn belangrijk voor het bepalen van de therapie van de patiënt. "Toen hebben we ook gemeld dat er een situatie van out-of-stock raken van remmers dreigt", legt Van Eer uit.

Net als de internist ervaart ook oncoloog Els Dams het tekort aan medicijnen "De oncologen hebben ook al heel lang aan de bel getrokken, maar we moeten tot onze spijt concluderen dat er gewoon niets is gebeurd." Zowel bij de behandeling van kanker als hiv is het belangrijk dat patiënten de medicatie ononderbroken op een bepaald tijdstip krijgen, de juiste dosering en het soort dat het beste geschikt is voor de behandeling.

Van Eer: "We hebben nu al gebrek aan één remmer. Dat wil zeggen dat we mensen op andere middelen moeten overzetten. Maar we weten ook dat niet alle mensen een verandering aan kunnen, dus het kan een heel ingewikkelde switch zijn met allerlei gevolgen. En als het middel dat we nu wel voldoende voorradig hebben, door de switch opgaat, dan moeten we weer switchen. Dat kan binnen drie maanden ertoe leiden dat we geen remmers meer hebben."

Dan wordt de situatie zelfs een bedreiging voor de volksgezondheid, zegt Van Eer. "Als we mensen de remmers niet kunnen geven die ze nodig hebben, kan het virus dat we nu slapend houden weer de kop opsteken. Dan gaan we varianten krijgen van het virus die mogelijk resistent (ongevoelig voor de gebruikelijke remmers, ... red.) zijn waardoor we moeten overstappen op andere therapieën. En vergeet niet dat we dan mogelijk een aanwas zullen krijgen van nieuwe hiv-patiënten, immers adequaat toepassen van remmers voorkomt ook het doorgeven van het virus. Ontberen van remmers zal ertoe leiden dat mensen weer het ziektebeeld aids zullen ontwikkelen met alle gevolgen van dien."

Dit is ook de reden waarom de internist vindt dat de remmers altijd in voorraad moeten zijn. "De schuldeisers van BGVS willen nu eerst geld zien voordat Suriname weer mag bestellen en al is dat geld er morgen, dan moeten de bestellingen eerst nog geplaatst en vervolgens uit India vervoerd worden. Dat kan soms echt drie maanden duren. Dan vrees ik het ergste. Vooral met de Covid-19-situatie verloopt alles nu trager", zegt Van Eer.

Zeng-Ilahibaks bevestigt dat geld een groot probleem is. "Door het deviezentekort kunnen buitenlandse rekeningen niet voldaan worden. Sinds januari krijgen we geen valuta van onze huisbank en slechts mondjesmaat van de Centrale Bank van Suriname. Recent hebben we slechts één bank bereid gevonden om valuta aan ons te verkopen." Door de Covid-19-pandemie zijn ook sommige grondstoffen niet altijd beschikbaar. Verder gebeurt het dat er niet of minder wordt geproduceerd, of er is een verbod op export van bepaalde specifieke medicatie voor patiënten op de Intensive Care, omdat die ook gegeven wordt aan onder anderen Covid-19-patiënten. Maar er is ook een transportprobleem in deze Covid-tijd.

Deze hulpkreten ten spijt, de patiënten die nu een bepaalde chemokuur moeten hebben die niet voorradig is, zullen daardoor langer moeten wachten met als gevolg een verminderde kans op overleving. Zij die op een andere combinatie chemokuur gezet kunnen worden, zijn daarmee slechts deels geholpen, want vaak is die minder effectief. Wie het zich kan permitteren moet dan contant betalen voor het medicijn.

"Ik heb mijn tweede kuur na veel gedoe gekocht bij het Academisch Ziekenhuis Paramaribo. Die koopt ook zelf in, en wil de eigen voorraad natuurlijk bewaren voor de eigen patiënten. Daarna heb ik via een apotheek ingekocht om de behandelingen te kunnen ondergaan. Ik ben gewoon SZF verzekerd en het geneesmiddel staat in de klapper, maar ik weet niet of ik mijn geld terugkrijg", zegt de 65-jarige kankerpatiënt. Recent op de poli van dokter Dams kwam ze een oude man tegen die zeven kuren nodig heeft van SRD 7.000 per behandeling. "En die man zei aan me 'dat heb ik niet'. Terwijl ook hij gewoon verzekerd is. Ik kan het niet aanzien", zegt de oudere vrouw.

Dams is niet te spreken over de bochten waarin ze zich moet wringen om haar patiënten te behandelen. "Kanker is doodsoorzaak nummer twee in Suriname. Het niet zorgen voor het geld zodat rekeningen betaald kunnen worden betekent het aantasten van de gezondheidszorg van de Surinamer en dat vind ik persoonlijk erg."

Zeng-Ilahibaks meldt dat het BGVS, het Nationaal Aidsprogramma en de Paho allerlei manieren bedenken om de remmers die nodig zijn te kunnen lenen in het Caribisch Gebied. "We hadden eerder al geleend bij één van onze buurlanden om een periode te overbruggen en het was toen vrij snel gegaan. We hadden gehoopt dat de situatie in korte tijd verholpen zou worden maar dat is niet het geval. Nu hebben we gezocht in het Caribisch Gebied. We hebben zaken al zover rond dat Volksgezondheid al heeft getekend in het land waar we lenen en de zaak is bijna rond. Nu moet het alleen nog gebeuren en wanneer onze voorraad er is zullen we dan teruggeven wat we geleend hebben", zegt zij. "Maar zelfs als het lenen echt lukt is dat niet de gewenste situatie. De noodkreet van de specialisten is terecht. Dit moet opgelost worden."

Van Eer hoopt ook dat het lenen van medicamenten de nood kan verzachten. "Het aanpassen van therapie is duur, de behandeling van mensen lijdende aan aids is ook duur, maar nog erger is de negatieve invloed van zieke mensen op het bruto nationaal product, de productiecapaciteit van een land. We gaan het nu niet direct merken. Maar het mes zal er diep in snijden", vreest zij.