14 Juni 2019
14:00Een collega-journalist was deze week ergens op gesprek in het kader van onderzoeksjournalistiek en we kwamen elkaar toevallig tegen. Zo raakten we aan de praat over de blokkades om zelf aan onderzoeksjournalistiek te doen en wat de input is geweest van het recent gehouden symposium van The Back Lot hierover. De collega vond het meer een herhaling van 'oude lesstof' hoe je te werk kunt gaan en zei dat het in Suriname om veel meer gaat: gebrek aan tijd, geld en angst om diepgravend onderzoek te doen. Het is jammer dat de organisatie bij de afsluiting van het symposium de aanwezige journalisten niet heeft aangeboden om met de beste onderzoeksonderwerpen aan de slag te gaan.
Je zou denken dat in deze tijd van veel twijfelachtige en niet transparante projecten in ons land er genoeg zaken zijn die zich lenen voor onderzoek. Gewoon vanwege de actualiteit en impact die ze hebben op onze samenleving. Te denken valt aan: de in beslag genomen duikboot in Saramacca, verdwenen gelden bij Sociale Zaken, onrechtmatige gronduitgifte (ook vóór 1980), illegale ontbossing, de kwestie-Alcoa, het project naschoolse opvang, Carifesta, Chinese trawlers c.q. illegaal vissen, illegale goudwinning, onrechtmatige zandafgravingen en uitgifte van gronden, corruptie op departementen enzovoorts. Of feitelijkheden rondom de coup van 1980 en de vele uitvloeiselen daarvan.
Het staat mij nog levendig voor de geest dat begin jaren tachtig, in de radiouitzending van de Wereldomroep, werd omgeroepen hoe onrustig het (op dat moment) was in het centrum van Paramaribo. Niets was minder waar. Het bericht was duidelijk bedoeld om onrust te zaaien. Dertig jaar later is er het inzicht dat de propagandamachine van zowel Suriname als Nederland de berichtgeving kleurde en manipuleerde. Op beide continenten liggen er dus genoeg onderwerpen, vanaf de Onafhankelijkheid in 1975 tot op heden, die zich lenen voor diepgravend onderzoek naar achtergronden en belangen. Of zoals een groot politiek leider eens tegen mij zei: "Ken je geschiedenis Philomena".
Maar daar is wel geld voor nodig en dat is er niet in Suriname. Ook het netwerk niet om aan fondsen te komen en daar kan The Back Lot goed op inspelen. Want als je kostwinner bent en een gezin hebt te onderhouden, sleep je hen niet mee in dat wat als een roeping voelt. Want zo is het wel. Er gaat veel tijd en geld zitten in onderzoeksjournalistiek. Bovendien hebben de meeste onderwerpen een link met de politiek, grote belangen, corruptie en misdaad. Dan komt het aspect van angst en bedreigingen er ook bij. Wilfred Leeuwin, die in maart 2018 een klokkenluider vertegenwoordigde en de vliegveiligheid bij de SLM aan de orde stelde alsook de wanprestaties van het verantwoordelijke bedrijf en alle betrokken partijen, werd verguisd.
Op wie val je financieel terug als je na publicatie moeilijk aan de bak komt? Hoe zit het met je veiligheid? We weten met z'n allen dat er in het verleden hoofdredacteuren zijn geweest (van Parbode) die gemolesteerd en bedreigd zijn om hun publicaties. Terwijl we in een democratisch land leven en er juridische mogelijkheden zijn om laster aan te pakken. Maar dat is niet de realiteit. Feit is dat als jij je bezighoudt met onderzoeksjournalistiek het een roeping is waar je helemaal voor gaat, met soms vergaande consequenties.
Daar heb je dus een stevige back up bij nodig in case je juridische bijstand nodig hebt of een (inter)nationaal netwerk om makkelijker toegang te krijgen tot bronnen en informatie. Ik hoop dat de SVJ (Surinaamse Vereniging van Journalisten), nu zij de vereniging nieuw leven willen inblazen, onderzoeksjournalistiek tot een belangrijk speerpunt verheffen. Want hoewel een roeping als een niet te weigeren opdracht aanvoelt, kost het ook gewoon geld.