RECENSIE: Gebroken Wit

AMSTERDAM - Opo yu kleur (kloru). Verhoog je status, trouw en maak kinderen met een lichter gekleurd persoon dan jij. Een soort sluimerend ‘wit privilege’ dat je het ticket moet verschaffen tot een plek vooraan waar deuren als vanzelf opengaan. Of de lichte huidskleur ook de burgerlijke status positief beïnvloed moet blijken want goede manieren staan nog steeds niet uitgestald in schappen van supermarkten bij de chinees op de hoek.

Zwart wordt nog steeds gezien als inferieur en belemmering van de persoonlijke vooruitgang. Het verbaast ook niet dat binnen het gezin de vele tinten lichtgekleurd 'voortrekkerij' stimuleerden met fikse ruzies en ontembare jaloezie tot gevolg. Het is een familieroman geworden waarin 'gebroken wit' vele vormen aanneemt. Van de kinderen Vanta tot het schelpenzand op het achtererf naar de pure witte Bram, een bijna schoonzoon van de familie.

Schrijver Astrid Roemer schetst een beeld van de familie Vanta in de jaren zestig van de vorige eeuw. Oma Bee (Bernadette) Vanta is de spil in het verhaal. Als de familie gebroken op de wereld en Kolera ronddoolt is haar aanstaande dood de enige manier om ze allemaal voor de eerste en laatste keer weder tot elkaar te laten keren.

Dood en verjaardagen hebben de bizarre wansmaak tot dit soort familiebijeenkomsten waar spanning een hoofdrol speelt. Spanning van het wederzien maar ook spanning van een al dan niet gedwongen scheiding. "Kunnen we de draad weer oppakken waar we gebleven waren, jaren terug?"

In 'Gebroken Wit' worden herinneringen vorm gegeven naar de verbeelding van de schrijver. Oude beelden zijn niet altijd even helder meer en probeert Astrid Roemer met haar eigen palet aan woorden een zo helder mogelijk schilderij te schetsen. Een vleugje gebroken wit gemengd met het rode menstruatiebloed dat voor moeder Louise reden is om haar drie dochters te waarschuwen: dit stukje vlees waar het bloed uit druipt, is van jou en niemand anders mag eraan komen.

Niet helemaal onwaar als moeder zelf als ervaringsdeskundige weet wat het betekent vier verschillende vaders voor haar vier kinderen te hebben uitgezocht. Een bewuste keus om te voorkomen dat een man haar rol in het huis overnam, de rol van baken. 'Gebroken Wit' is geschreven in een stijl die veel weg heeft van de hak op de tak. Een gedachte wordt afgeleid door een volgende scene waardoor je als lezer even moeten 'rewinden' om de rode draad niet uit het oog te verliezen. Er zijn haast geen komma's, geen leestekens en soms vraag jij je als lezer af wie nou aan het woord is en waarom.

En er zijn ook van die kleine dingetjes waar jij als kenner van de Surinaamse samenleving het waarom ervan beter begrijpt. Moengo ligt bijvoorbeeld ten oosten van Paramaribo maar in het verhaal van hoofdpersoon Heli blijkt Moengo ineens ten westen te bestaan. Je kan het interpreteren als de literaire vrijheid van de schrijver om Moengo waar ook ter wereld te situeren. "Een moment van onoplettendheid dat bij de volgende druk wordt gecorrigeerd", zegt Astrid Roemer.

Nog eentje. Moeder Louise vraagt aan haar jongste en enige zoon Audi of die pannenkoeken met bakkeljauw lust. Heerlijk! Een paar pagina's later zijn dezelfde pannenkoeken gemaakt met kabeljauw als Audi zijn zus en haar vriend vraagt of zij die ook lusten. Bakkeljauw is poti sma nyan en kabeljauw is elite, gebroken wit, voedsel. Desondanks is het boek een prachtige samenvatting van familiegeheimen die hun eigen reden van geheimzinnigheid in zich dragen. Om het nageslacht te behoeden van pesterijen en/of verwijten maar meer nog vanwege de eigen schaamte.