25 April 2019
22:54PARAMARIBO - In de jaren zestig van de negentiende eeuw legden Nederlandse pioniers in de tabak op Sumatra het fundament voor een winstgevende industrie die tot heden nog bestaat. Autoriteiten deden het in de pers voorkomen alsof er iets groots werd verricht. Echter, het tegendeel was waar. Er was namelijk sprake van stelselmatige onderdrukking en mishandeling van arbeiders, zoals stokslagen met de rotanstok, publieke marteling, belabberde medische zorg en ondervoeding.
Er is veel geschreven over de geschiedenis van de Nederlandse tabaksindustrie. Maar over artsen als beroepsgroep die in hoge mate aanwezig waren in de bittere koloniale realiteit, is er relatief weinig geschreven. Hierin brengt onderzoeker en voormalig huisarts Nizaar Makdoembaks verandering met zijn nieuw historisch boek 'Foute dokters en de tabaksindustrie van Sumatra', met als ondertitel '(K)NMG en de tientallen miljoenen overzee'. In het 514 pagina's tellende boek brengt de onderzoeker, met indringende gevalsbeschrijvingen, kopies van wurgcontracten van de contractarbeiders, tekeningen en oude foto's, de weerzinwekkende taferelen uit die periode in beeld.
Centraal in het boek staan de mishandelingen en slavenbehandelingen van de tabaksplantage-eigenaren. "90 procent van de artsen, de zogenaamde bedrijfsartsen, op Sumatra kwamen uit Nederland maar deden niets hiertegen", vertelt Makdoembaks. "Als huisarts weet ik als geen ander dat artsen voor de patiënt moeten opkomen. De rol van de artsen op de Sumatra-tabaksplantages was dus erg dubieus. Met dit boek wil ik die arbeiders, die vergeten individuen zijn geworden, een stem geven."
Dit historische relaas kwam de onderzoeker ongeveer vijf jaar geleden tegen, toen hij stuitte op een publicatie van de Nederlandse advocaat J. van den Brand. Die veroorzaakte in 1903 met zijn publicatie 'De millioenen uit Deli' een golf van verontwaardiging over de behandeling van contractarbeiders in Nederlands-Indië (huidig Indonesië). Van den Brand bracht de stelselmatige onderdrukkingen en mishandelingen van contractarbeiders op de tabaksplantages van Sumatra aan het licht.
Makdoembaks: "Nederlandse artsen die hiervan getuige waren, zouden vanwege hun beroepseer en artseneed aan de bel moeten trekken, maar lieten dat na. Integendeel, zij droegen bij aan de door de overheid gewenste klassieke positieve beeldvorming van Oost- Indië." De publicatie was zo weerzinwekkend dat de Nederlandse overheid een onderzoek gelastte, wat leidde tot het beruchte Rhemrev-rapport. In het document werden de anekdotische waarnemingen van de advocaat door vastgestelde feiten bevestigd.
Echter, het beeld van een verschrikking achter de façade van mooie plaatjes die naar het moederland Nederland stroomden, mocht niet al te veel geweld gedaan worden. De beleidsmakers negeerden het rapport dat uiteindelijk in een la verdween. Makdoembaks zegt dat zijn boek een feitelijke weergave is van die periode waaruit historici, onderzoekers, artsen, maar ook huidige werkgevers en vakbonden kunnen leren.
"Mochten werkgevers en vakbonden dit boek doorgenomen hebben dan zullen ze details tegenkomen, waarbij ze bij de huidige wetgeving correcties kunnen plegen. Want bedrijfsartsen moeten niet denken dat ze koningen van het land zijn. De arts wordt door de werkgever betaald, maar aan de andere kant is hij ook arts die de rechten van de patiënt vooropstelt."
Omdat het boek ernstige mensenrechtenschendingen aankaart, zegt de onderzoeker dat de publicatie ook een aanklacht is tegen de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering van de Geneeskunst (KNMG). "Zij zouden samen met de Leidse Universiteit en de Universiteit van Amsterdam eigenlijk op het matje geroepen moeten worden en hun excuses moeten aanbieden", stelt Makdoembaks.
De arts-onderzoeker heeft verschillende historische boekwerken uitgebracht waarin hij wreedheden die gepleegd zijn tijdens de koloniale periode met archiefonderzoek blootlegt. Zijn drijfveer hiervoor is dat hij vindt dat er nog te veel hiaten zijn in de geschiedenis. "De historische aspecten zijn van belang in deze huidige tijd. Ik zie veel mensen dit niet doen, maar mijn vermogen is nog van dien aard - ik heb wat kapitaal gespaard - maar als ik dood ga, neem ik niets mee. Vandaar dat ik het geld liever ergens in stop dat duurzaam is."