Schaduw over onthulling monument Boekoe: ‘Je mag geen geschiedenis van een ander stelen’

door Audry Wajwakana

PARAMARIBO — In Tamarin, in het district Marowijne wordt vandaag 20 september, het Boekoe monument onthuld als een eerbetoon aan het voormalige marronverzet. Maar een geschil over de locatie dreigt de ceremonie te overschaduwen. De Aluku gemeenschap heeft kritiek op het gebrek aan betrokkenheid bij de totstandkoming van het monument. “A tori no set’ bun”, zegt granman Simeon Glunder van de Aluku misnoegend aan de Ware Tijd. Het monument is op Aukaans grondgebied en niet bij de Aluku’s.

Onthoofd

Het monument is een initiatief van John Pel, die sinds 1997 met zijn broers op zoek ging naar Fort Boekoe, een symbool van marronverzet tegen het koloniale bewind. Dit fort, gelegen in de verraderlijke moerassen van het Cotticagebied, speelde een centrale rol in het verzet van tot de slaaf gemaakten die van de plantages waren gevlucht. Ter ere van deze strijd ontstond bij Pel het idee voor een monument, waaraan lokale bewoners onder begeleiding van kunstenaar Jan-Willem van Oldeneel hebben meegewerkt. Het monument bestaat uit aluminium paneeltjes met afbeeldingen en teksten die de betekenis van Boekoe uitbeelden.

Granman Glunder betreurt dat het monument zonder inspraak van de Aluku is opgericht, de marrongroep van verzetsstrijder Boni. Glunder krijgt bijval van Iwan Wijngaarde, voorzitter van de Feydrasi fu Afrikan Srananman. Deze federatie organiseert al langer dan tien jaar de jaarlijkse Boni herdenking op het Kwakoeplein op 20 februari, de sterfdag van de verzetsheld. Wijngaarde stelt dat er geen duidelijk overleg is gevoerd met de Aluku’s voordat de beslissing over het monument werd genomen.

Zij benadrukken het belang van een correcte presentatie van de geschiedenis, vooral gezien de cruciale rol van de Aluku’s en hun leider Boni in het verzet tegen de kolonisators. Historisch gezien waren volgens Wijngaarde de Aluku onder leiding van Boni actief in het Cotticagebied en de benedenloop van de Commewijnerivier, terwijl de Aukaners aan de bovenloop van de Commewijnerivier vochten.

Toen de Aucaners in 1760 een vredesverdrag sloten met de koloniale overheid, ontstond verwijdering tussen de Aluku en Aucaners en zagen ze elkaar als vijanden. Vanuit Fort Boekoe pleegde Boni verzet, tot zijn uiteindelijke val in 1793 door verraad van de Aukaanse kapitein ‘Bambi’. Boni werd gedood en onthoofd. Zijn hoofd werd naar de stad gebracht als bewijs van zijn dood. Het verhaal gaat dat zijn hoofd in een stroomversnelling terechtkwam tijdens het transport.

Nauwkeurig gewerkt

Wijngaarde en Glunder stellen dat het plaatsen van een monument in Tamarin zonder instemming van de Aluku neerkomt op de geschiedenis geweld aan doen. V??r de val van Boni was het Cotticagebied van de Aluku’s. Na 1793 vluchtten velen naar Frans-Guyana en bleven slechts enkelen aan de Lawa, waar granman Glunder nu woont.

Hoewel de meeste Aluku’s in Frans-Guyana wonen vindt Wijngaarde dat het om een Surinaamse stam gaat en dus ook Surinaamse geschiedenis is. “Je mag geen geschiedenis van een ander stelen.Het hoort gewoon bij ons en nu doe je iets, zonder de mensen die er bij horen te benaderen”, zegt Wijngaarde. Glunder zegt dat hij pas op 10 juli door John Pel is ingelicht over het monument toen het project al in een vergevorderd stadium was. “Boni vocht voor heel Suriname, maar het gaat ook om het erfgoed van de Aluku,” benadrukt de granman. Wijngaarde ziet als enige oplossing aanhouding van de onthulling en nieuw overleg voeren tussen de twee stammen.

Pel spreekt van een misverstand over de aard van het monument.“Er wordt steeds gesproken van een Boni-monument, maar dat is niet correct. Het gaat om een monument voor Boekoe, een fort dat in Aucaans gebied stond. We hebben alle nodige stappen genomen, inclusief overleg met granman Bono Velanti van de Aukaners, die ons zijn zegen heeft gegeven.”

Dat de Aluku’s niet eerder zijn betrokken komt omdat er nog geen granman was. De Aluku’s benoemden pas in oktober vorig jaar officieel hun granman. Pel bevestigt dat hij in juli van dit jaar een bezoek bracht aan Glunder, waarbij de communicatie goed leek te verlopen. Hij blijft erbij dat het monument in het Aluku-gebied moet worden geplaatst, maar Pel op zijn beurt benadrukt dat het in het Aucaans gebied moet blijven, gezien de historische locatie van Fort Boekoe.

Pel is bereid tot verder overleg met de granman in de hoop dat er alsnog gezamenlijke projecten kunnen worden opgezet die tegemoetkomen aan de wensen van de Aluku’s. “We willen graag contact blijven onderhouden met de granman en kijken hoe we tot een oplossing kunnen komen,” aldus Pel. Ondanks het conflict zal het monument vandaag toch worden onthuld in Tamarin, waarbij ook een webapplicatie over de geschiedenis van Fort Boekoe wordt gelanceerd.