5 Mei 2024
21:30De schaduw overheid aan commissies blijft verder uitdijen. De grondwet kent dit verschijnsel niet. Er is ook geen wet over dit fenomeen. Het is simpelweg een instrument waarmee politici tunnels graven onder het bestuur, dat geordend is volgens departementen (ministeries) en directoraten. Vanouds was de minister een politieke benoeming. Directeuren, onderdirecteuren en zelfs hoofdambtenaren worden door de jaren heen steeds meer op basis van partijpolitiek benoemd en bevorderd. Santokhi en Bouterse gebruikten commissies om hun partijpolitieke invloed onder die benoemingen door te laten graven. Leden van de commissies genieten een bezoldiging, vaak gelijk aan een directeurssalaris. En de invloedrijke commissieleden kunnen zelfs rekenen op een voertuig of een reisbudget. Er is geen maximum aan het aantal commissies, dus eindigen super commissieleden met honoraria hoger dan de bezoldiging van ministers. Lidmaatschap van de commissies legitimeert vaak ook selectie voor snoepreisjes. Daarnaast kunnen houders van buitenlandse paspoorten uitermate goed geaccommodeerd worden in de commissie. Geen regels betekent geen voorwaarden en de partijpolitiek geniet daar grif van.
De commissie Ordening Goudsector, populair bekend als OGS, was een van de machtigste commissies en diepste tunnels. Er was een periode onder de regering Bouterse dat zelfs voor mensenlevens gevreesd werd in de schaduw van de commissie. De tunnel werd echter gekaapt door de meest ongeordende goudprofiteur van Suriname: de vicepresident. De spagaat voor de vicepresident is onmogelijk. Hij en de president weten heel goed, dat in ieder geval in de beginjaren van de regering, er sprake was van overtreding van het verbod op deelneming in concessies en ondernemingen vanuit zijn functie. Er is in 2022 beloofd, dat de situatie rechtgetrokken werd, maar er is nooit bewijs boven tafel gekomen. De achterban juicht echter in extase, iedere keer als het succes van de vicepresident als goudondernemer, in virale beelden, benadrukt wordt. Zoals in iedere tribale cultuur worden macht en bezit verheerlijkt, de profiteur geroemd en ligt in die ondersteuning, de gouden sleutel naar politieke winst. Iemand die veel voor zichzelf en zijn familie kan doen, kan op een dag misschien veel voor zijn bevolkingsgroep doen, luidt de redenering. Vergif in het hart van de democraat. Maar de democraat die zich met de idee van Brunswijk als politicus probeert te rijmen, zal een bepaalde gewenning aan slapeloze nachten hebben opgebouwd, door de jaren heen.
De tegenstrijdigheid in het onderbrengen van ordening, bij de meest wanordelijke figuur die ooit met goud te maken heeft gehad, is niet aan Santokhi ontsnapt. Een bestuurder schopt het niet tot hoofd van een internationale drugsbestrijdingsorganisatie, zonder het nodige van handhaving, ordening en vooral geheime operaties te weten. De eerste prioriteit was in de dagen tussen 25 mei en 29 mei om Brunswijk zo ver mogelijk van Bouterse af te houden. De VHP was bereid de ondersteuning van negen zetels te kopen, met bestuurlijke gelijkwaardigheid, ondanks hun dubbele zetelaantal. Veel van Santokhi’s tijd en aandacht is gegaan naar het rechttrekken van de hoge prijs en de commissie Ordening Goudsector is daar geen uitzondering op. Het positioneren van dubbelagenten en loyalisten, heeft Brunswijk ervan weerhouden, de gespierde werkarm van Bouterse in te zetten op dezelfde manier en zelf ongeschonden en onaangetast te blijven bij de ordeningsactiviteiten. Santokhi heeft daarnaast andere instanties, zoals de werkarmen van Financiën, GMD, BIBIS, het Nationaal Leger en de Centrale Bank van Suriname een dusdanige rol toebedeeld, in de vele minutiae van toezicht, vermarkten, rapportage, dat de commissie, die gewend was als een heet mes door boter te snijden, tegen een muur van bureaucratie opbotst bij hun werkzaamheden. De tunnel van Brunswijk werd steeds meer de tunnel van Santokhi.
Maar onder die tunnel heeft de ABOP onlangs een nieuwe tunnel gegraven. Categoriseren is de hoogste vorm van manipuleren. Voor het gemak heeft minister Abiamofo bij het formeren van de nieuwste commissie, Nana Resources, Sara Kreek Resource Corp, Wylap Suriname Development Company, Sarafina, Volcanic Resources, Suriname Natural Stone, Surmetex, Surinam Diamant Company, Diversified Natural Resources, allemaal buiten beschouwing gelaten, ondanks hun uitvergrote aandeel in de meer dan 30.000 kg goud die per jaar gemijnd wordt. De pijlen zijn rechtstreeks gericht op Rosebel Gold Mines en op Newmont. Nu hebben de beide multinationals hun eigen populariteit verminderd, door gewelddadige opstootjes met lokale in stam verband levenden, door ondanks valuta inkomsten, steeds meer salarissen en betalingen aan leveranciers in SRD te voldoen, en door het principe van local content, vervat in hun delfstoffenovereenkomsten met Suriname en bij wetgeving verankerd, steeds minder nauwgezet na te leven.
Maar de lage waterstand in het stuwmeer maakt meer dan duidelijk, welke ravage nog dagelijks door skalians wordt aangericht. De activiteiten van Brunswijk zelf op beelden, tonen een miljoenenopbrengst, ‘voor de verkiezingen’, waar de functionaris ook zijdelings geen deelnemer in mag zijn. Nederzettingen van garimpeiros, waar duizenden Brazilianen leven zonder een stuiver belasting af te dragen, zonder enige vorm van wet en recht en waar hun kinderen, de leerplicht ontsnappen, monden uit in gezondheidsproblemen en een verlies aan werkgelegenheid voor Surinamers. En de tunnel van Brunswijk, onder de tunnel van Santokhi, lijkt zich te richten op de twee goudoperaties, die in de zin van werkgelegenheid, energietarieven en belastingen, het braafste kindje van de klas zijn geweest in de afgelopen jaren.
Hoe serieus moeten wij het woord ‘ordening’ dan nog opvatten?