Aangekondigde identificatieplicht mist wettelijke grondslag

De woensdagavond door minister Kenneth Amoksi van Justitie en Politie op een persconferentie aangekondigde identificatieplicht voor burgers heeft geen wettelijke grondslag. Zonder dat iemand wordt verdacht van een strafbaar feit is de politie onbevoegd te vragen zich te legitimeren, zeggen advocaten tegen de Ware Tijd. De politie is ook niet bevoegd om iemand die weigert zich te legitimeren aan te houden en over te brengen naar een politiebureau, zonder dat tegen die persoon een redelijk vermoeden van een strafbaar feit bestaat.

Tekst Ivan Cairo

Beeld dWT archief

“Wanneer u wordt gestopt, zal de politie mogelijk naar uw identiteit vragen. Als u dat niet bij u hebt, kunt u naar het politiebureau worden overgebracht om in ieder geval uw identiteit vast te stellen”, zei Amoksi. Toen verslaggevers hem vroegen of de identificatieplicht een wettelijke grondslag heeft, bleef hij op de vlakte. Hij voerde aan dat dit zal worden gedaan in het kader van veiligheid en bestrijding van criminaliteit. Burgers zouden er volgens hem geen moeite mee moeten hebben als de politie ze vraagt zich te legitimeren.

Geen wettelijke grondslag

“Dit is vrijheidsbeneming en daarmee kom je aan de fundamentele rechten van burgers. Je moet een stevige wettelijke basis hebben om dit te doen. Dit is een ernstige misslag van de minister”, zegt een verbijsterde advocaat Gerold Sewcharan.

Volgens hem denken president Chandrikapersad Santokhi en minister Amoksi, twee ex-politieofficieren, in hun werk als regeringsfunctionaris nog steeds als politieagent. “Hun denken blijft politioneel. Ze denken niet rechtsstatelijk.”

Ook de advocaten Greg Sitaram, Aashna Kanhai en Hugo Essed geven aan dat Suriname geen wet op de Identificatieplicht heeft. Er is wel een wet Identificatieplicht dienstverleners, maar die geldt alleen voor dienstverleners in bepaalde beroepen, zoals advocaten en notarissen, en heeft meer van doen met de wet Melding ongebruikelijke transacties die gericht is op het tegengaan van witwassen, stellen Sitaram en Essed.

Sitaram: “De strekking van de door de minister aangegeven identificatieplicht heeft geen wettelijke grondslag. Het strafrechtsysteem in Suriname, zoals onder meer staat in de Strafwet en het Wetboek van Strafvordering heeft gemeen het beginsel ‘geen straf of strafvordering zonder voorafgaande wetgeving’.”

Hij legt uit dat de dwangmiddelen die een opsporingsambtenaar mag gebruiken beginnen met ‘stilhouden’. Daarna volgt ‘staande houden’, ‘aanhouden’ en als meest verstrekkende dwangmaatregel ‘inverzekeringstelling’.

Bij stilhouden hoeft de betrokken persoon geen verdachte van een strafbaar feit te zijn. “Bij het stilhouden hoeft de betrokken burger zich niet te identificeren en kan de opsporingsambtenaar hem daartoe niet verplichten.”

Echter, wanneer betrokkene wordt staande gehouden heeft hij de status van verdachte en mag de opsporingsambtenaar hem wel vragen om zich te identificeren. “Het uitgangspunt is dan wel dat er sprake moet zijn van ‘redelijk vermoeden’ van schuld. Dit begrip kan in de praktijk rekbaar zijn en als zodanig worden toegepast door de politie.”

Ombudsman

Zowel Sewcharan als Sitaram vreest dat de politie misbruik zou kunnen maken van de door Amoksi aangekondigde identificatieplicht door stilgehouden burgers staande te houden, omdat zij niet op de hoogte zijn van de wetgeving. Sitaram denkt dat burgers die bijvoorbeeld worden staande gehouden bij een verkeerscontrole zich zonder protest zullen legitimeren omdat ze niet willen worden opgehouden.

De advocaat verwacht ook niet dat burgers hierover hun beklag zullen doen bij de afdeling Onderzoek Personeelszaken van het Korps Politie Suriname. De jurist pleit daarom voor het instellen van een ombudsman, waar burgers klachten tegen het optreden of handelen van de overheid kunnen deponeren.

Wet op Identificatieplicht

Kanhai: “Suriname kent geen wet op de Identificatieplicht. In de Grondwet is het recht op persoonlijke vrijheid en levenssfeer, privacy, verankerd, maar ook verdragen beschermen dit recht. Iemand die wordt verdacht van een strafbaar feit kan staande worden gehouden door een opsporingsambtenaar zoals in de strafvorderingswet is opgenomen. Random iemand staande houden is niet gedekt door de wet.”

Sewcharan wijst erop dat in een democratische rechtstaat elk handelen van de overheid op een wettelijke basis moet zijn gestoeld, het legaliteitsbeginsel. “Elk handelen van de overheid is genormeerd. Er is geen sprake van willekeur”, benadrukt hij.

Sewcharan onderstreept dat alleen in gevallen waarbij de burger wordt verdacht van betrokkenheid bij een strafbaar feit de politie naar diens identiteit mag vragen. In dat geval mogen ook getuigen worden gevraagd naar hun persoonsgegevens. “Ik heb persoonlijk geen moeite met een identificatieplicht, maar je moet als overheid de wettelijke bevoegdheid hebben om dat te doen. Dat kan alleen het parlement je geven.”

Sewcharan stelt dat een wet op de Identificatieplicht wel wenselijk is gelet op de criminaliteit waar de samenleving al geruime tijd onder gebukt gaat. De advocaat waarschuwt dat er ook op gelet dient te worden dat de politie geen misbruik maakt van het Politiehandvest en buiten haar bevoegdheden treedt.

‘Zero Tolerance’ en e-bikes

Amoksi deelde woensdagavond mee dat ondanks dat de middelen en het geld om criminaliteit aan te pakken beperkt zijn, er hard wordt gewerkt om de misdaad te beteugelen en het land veiliger te maken. Hij merkte op dat vanaf ‘Operatie Zero Tolerance’ van de politie enkele weken geleden is begonnen er al successen zijn geboekt. Er zijn verdachten aangehouden en illegale vuurwapens in beslag genomen.

Amoksi kondigde aan dat het Korps Politie Suriname ook met een bijgewerkte ‘Most Wanted’-lijst uitkomt en dat de Vreemdelingenpolitie zal worden gereorganiseerd. Geconstateerd is namelijk dat buitenlanders, van wie de verblijfsstatus is vervallen, zich ook bezighouden met criminele en illegale activiteiten. Voorts leggen ze extra druk op de gezondheidszorg en de huizenmarkt.

Ook tegen het rijden met getinte autoruiten zal de politie strenger optreden. Automobilisten die de kentekenplaat van hun voertuig afdekken met micaplaten zullen hard worden aangepakt.

De bewindsman gaf aan dat de regering conceptwetgeving om de Rijwet aan te passen heeft goedgekeurd. In de Rijwet zijn nu bepalingen ten aanzien van e-bikes opgenomen. Deze elektrische rijwielen zullen aan dezelfde regels als bromfietsen moeten voldoen. De bestuurder zal minimaal zestien jaar moeten zijn en dragen van een valhelm wordt verplicht. De aangepaste wet moet nog naar de Staatsraad en het parlement.