25 April 2024
22:15‘Het is vooral geen slachtofferfilm’
door Audry Wajwakana
PARAMARIBO — Vóór de onafhankelijkheid en ook in de periode die daarna volgde, ging Suriname gebukt onder een sociaaleconomische malaise. In 1978 bracht regisseur At van Praag (1940-1986) dit in de documentaire ‘Oema foe Sranan’ in beeld aan de hand van vier Surinaamse vrouwen. Zesenveertig jaar na de Nederlandse première wordt de film, in gerestaureerde vorm, op 30 april in TBL Cinemas vertoond. Deze historische documentaire wordt daarna aan het Nationaal Archief Suriname (NAS) overgedragen in de hoop dat er daardoor een groter publiek mee kan worden bereikt.
‘Oema foe Sranan’ is de eerste documentaire over Suriname, gesproken in het Sranantongo, die laat zien hoe het land in de jaren rond de onafhankelijkheid ervoor stond. Via de verhalen van de vier vrouwen ontvouwt zich een geschiedenis van kolonialisme, racisme en sociale achterstelling.
“Het mooie in de documentaire is dat mensen toen al opkwamen voor hun eigen belangen en niet speciaal op iemand wachtten”
Wilgo Koster
Toen de film uitkwam had journalist Bram Behr ooit een kopie van de regisseur gekregen die hij in klein verband in Suriname vertoonde. “Hij was toen van plan om dat ook voor een breder publiek te doen”, onthult Nadia Tilon, die een kleine rol heeft in de documentaire, in gesprek met de Ware Tijd. Dat kon zij halen uit de briefwisseling tussen Behr en de regisseur. Echter, de grote Surinaamse vertoning kwam niet, want Behr was één van de vijftien slachtoffers bij de Decembermoorden in 1982.
Over de overdracht aan het NAS doet Tilon uit de doeken: “Een jaar geleden legden wij contact met het archief dat daar de juiste plek voor is, omdat de film een beeld schetst van Suriname uit de eindjaren zeventig. Het zijn unieke beelden uit volksbuurten en mensen die het niet breed hadden en aan het woord zijn gelaten. Het is vooral geen slachtofferfilm, maar toont juist de kracht van de vrouw.”
(lees verder onder de foto)
Authenticiteit behouden
‘Oema foe Sranan’ werd in Nederlandse theaters vertoond en is daarna lang niet te zien geweest. In 2019 is de documentaire beschadigd teruggevonden door studenten die van hun docent de opdracht kregen om in het kader van hun studie de collectie Cineclub Vrijheidsfilms te bekijken en te analyseren.
Vanwege het bijzondere karakter besloot het Eyefilm Museum in 2021 de film in samenwerking met het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis te restaureren. In deze ‘nieuwe’ versie doet Tilon de voice-over en heeft ze ook de vertaling gedaan. “Eén van de regels voor restauratie is dat men niet aan de tekst van de film mag komen, dus ook niet aan de toen geldende Sranantongo spelling”, verklaart Tilon over de titel.
In de ondertiteling zijn wel wat kleine fouten hersteld. Voor de woorden ‘slaven’ en ‘indianen’ is er een disclaimer geplaatst, omdat deze woorden toen gangbaar waren, maar nu zijn vervangen door respectievelijk ‘tot slaaf gemaakten’ en ’inheemsen’. Aan de gerestaureerde versie is ook een Engelse ondertiteling toegevoegd.
(lees verder onder de foto)
Aanmoediging
Vorig jaar werd de gerestaureerde film op 8 maart, Internationale dag van de vrouw, in Nederland vertoond en vervolgens nog enkele keren. “De belangstelling was enorm”, zegt Tilon.
Al een paar weken worden korte stukjes van ‘Oema foe Sranan’ via social media gedeeld. Wilgo Koster van het Platform Buurtorganisatie Suriname heeft de promotie ervan op zich genomen. Hij was vorig jaar september op werkbezoek in Nederland toen hij over de documentaire werd geïnformeerd. “Ik stemde gelijk in om mijn bijdrage te leveren, omdat het om buurten en sterke vrouwen gaat. Het mooie in de documentaire is dat mensen toen al opkwamen voor hun eigen belangen en niet speciaal op iemand wachtten”, vertelt hij.
Koster vindt het een mooie aanmoedigingsfilm vooral voor nu, waar hij constateert dat Surinamers terughoudend zijn geworden. “Door deze film kan er weer een soort van inspiratie gedachte op gang worden gebracht dat mensen bewust kijken naar ‘hoe pak ik zaken aan’ en ‘hoe kunnen we het samen doen’.”
Hij ziet daarom graag een volle zaal op 30 april om de discussie na de film opgang te brengen en hoopt ook dat het NAS de film naar de grotere samenleving brengt. Voorafgaand aan de vertoning van ‘Oema foe Sranan’ is er een voorfilmpje van ruim twaalf minuten over de totstandkoming van de documentaire.
De poster en flyer van de gerestaureerde film zijn vorig jaar door kunstenares Daniëlle Latoya de Gama ontworpen. De muziek is van ‘Opo’ met bandleden als Henk MacDonald en Robby Morroy uit de jaren zeventig. Deze muziekformatie maakte (strijd)liederen met sociaal-maatschappelijke thema’s.
