Toerisme en El Niño: “Ik heb een gigantisch probleem”

Suriname zit midden in een El Niño jaar. De neerslag is vrijwel nihil en de temperaturen maken de hitte bijna ondraaglijk. En hoewel internationale weervoorspellers aankondigen dat er een El Niña jaar aankomt, met juist wel meer neerslag, kijken sommige bedrijven in het toerisme al maanden smekend op naar de hemel. Sirano Zalman, eigenaar van Frederiksdorp, doet nog net geen regendans van de wanhoop. “Al mijn waterbronnen zijn kurkdroog, ik heb een gigantisch probleem.

Tekst Euritha Tjan A Way
Beeld privécollectie Zalman, Jong Tjien Fa en Sylva Koemar

Wie de website bezoekt van Akira Overwater Resort dat ligt in het Bigipangebied in het district Nickerie ziet direct een pop-up verschijnen: gesloten wegens extreem droge waterstand. Want waar Sirano Zalman zijn resort aan de rechteroever van de Commewijnerivier nog met kunst en vliegwerk open kan houden, zijn tours naar Bigipan niet meer mogelijk. Jeaffrey Jong Tjien Fa, eigenaar is van Akira Overwater Resort, dat liefdevol het bora bora van Suriname wordt genoemd, is al vanaf 23 oktober vorig jaar gesloten.

“Een bijkomend nadeel is dat vogels ook wegtrekken en naar de rijstvelden en polders omdat een droge pan hen geen voedsel biedt. ‘Ik hoop dat ze weer zullen komen wanneer het water er is”

Jeaffrey Jong Tjien Fa

“Ik ben ermee gestopt toen ik nog maar twee mensen in de boot kon vervoeren. Meer kon niet omdat het water in de pan en in het Jamaerkanaal dat naar de pan leidt veel te laag was”, zegt Jong Tjien Fa die al vanaf september vorig jaar de droogte angstvallig aankeek. “Toen ik mijn resort begon, heb ik aan alles gedacht, maar ik moet eerlijk zeggen dat ik dit niet heb verwacht.” Jong Tjien Fa heeft wel gehoord van de vissers die in het Multipal Use Management Area (Muma) dat Bigipan is, hun dagelijks brood verdienden, dat dit een aantal jaren terug ook is gebeurd.

“In 2008 of 2007 hebben ze dat ook meegemaakt hier, maar deze periode duurt wel veel langer nu. Ik ben straks al een half jaar dicht”, zegt hij. Jong Tjien Fa heeft uit eigen verdiensten Akira opgezet en voelt de hete adem van de bank niet gelijk in zijn nek, maar een verlies van ongeveer drie tot vier miljoen SRD in de afgelopen zes maanden dat het oord dicht is, gaat niemand in de koude kleren zitten, geeft hij aan. “In de tussentijd probeer ik de accommodaties te verbeteren en gereed te zijn voor wanneer het gaat regenen.”

Menselijk handelen

Hoewel een groot deel van de droogte werkelijk te maken heeft met de weersomstandigheden zijn er ook menselijke handelingen geweest die ertoe hebben bijgedragen dat de situatie zo erg is geworden. Ronnie Mangoentaroeno die sinds 2018 beheerder is van Bigipan en al vijftien jaar in het gebied werkt, zegt dat vissers die in de pan vissen de damverbinding met de zee soms doorsteken om garnalen te vangen.

“Wanneer de waterstand in de zee hoog is, stroomt dat water naar binnen, maar als de waterstand laag is, stroomt het water weg. Daarnaast was de sleephelling die maakt dat bezoekers vanuit de Nickerierivier in de Jamaerkanaal kunnen overstappen die leidt naar de pan, lek”, zegt Mangoentaroeno.

De goedlachse beheerder is meer bekend als Bombel omdat hij ook bekende politici die flamingo’s stropen in de pan, heeft aangepakt en dat aan iedereen vertelt die het horen wil. “Nu kan dus niemand naar de pan en het zal waarschijnlijk pas kunnen wanneer de sleephelling gemaakt is.” Mangoentaroeno die toegeeft dat Bigipan sinds hij in het gebied werkt nog nooit zo lang zo droog is geweest, verwacht dat de sleephelling pas in mei af zal zijn.

Een bijkomend nadeel is dat vogels ook wegtrekken naar de rijstvelden en polders omdat een droge pan hen geen voedsel biedt. “Ik hoop dat ze weer zullen komen wanneer het water er is”, zegt Jong Tjien Fa. Akira is namelijk bekend bij vogelliefhebbers, wat hem een unieke klandizie oplevert. Het feit dat mensen nu gebruik maken van de droogte om delen van de pan in brand te steken zit de ondernemer ook dwars. “Men hoopt dat de grond dan vruchtbaarder is als het uiteindelijk wel gaat regenen”, legt hij de beweegreden van de mensen uit.

Commewijne

Zalman opereert als het ware aan de andere kant van het land aan de rechteroever van de Commewijnerivier. Zijn oord Frederiksdorp ligt in de smalle strook van twintig kilometer na de Atlantische oceaan die langs de kust loopt en normaal al droger is dan de rest. De klanten van Zalman mogen tegenwoordig ‘genieten’ van een zoutwater zwembad wat vóór de droogte een chloor zwembad was.

Het zeewater dringt namelijk ver landinwaarts door omdat er vrijwel geen zoetwater uit de bergen wordt aangevoerd. Het zoutwater wordt nu noodgedwongen gezuiverd en gebruikt voor alles, behalve voor koken en drinken. “De mensen genieten van het zwembad, maar niet iedereen is er blij mee dat ze met zoutwater moeten baden bijvoorbeeld. Maar ik kan geen dure zuiveringsinstallatie betalen dat het zout eruit haalt.” Alle waterbronnen die het oord heeft waarvan sommige wel 2,5 meter diep, zijn leeg, helemaal leeg.

Het heeft vanaf augustus vrijwel niet geregend. “We hadden eind januari een klein beetje regen, maar het was zo droog dat die regen de bronnen en kreken niet gevuld heeft.” Er is ook geen waterleiding aan de linkeroever van de Commewijnerivier en dus heeft niet alleen Zalman problemen maar de hele omgeving.

Niet alleen het zwembad moest anders gevuld worden, maar het bestek, de nikkelen koelemmers, kranen en cisternen begonnen te roesten door het zout in het water. “Dat hebben we allemaal moeten vervangen. Dat en het aanvoeren van boten vol drinkwater kost ons gigantisch veel geld.”

“De bootsmannen hebben daarnaast ook veel last van problemen met de buitenboordmotor omdat die door de lage waterstand veel zand trekken. En dat is funest voor de machine”

Sirano Zalman

Frederiksdorp dat Zalman met een zakenpartner heeft gekocht negen jaar geleden had enkele jaren terug tijdens de stilstand door Covid-19 ook al een slag te verwerken. De uitbater hoopt dan ook dat het snel zal gaan regenen.

Boven-Surinamerivier

Zowel Jong Tjien Fa als Zalman hebben nog een oord in de Boven-Surinamerivier. Anaula Nature Resort van Jong Tjien Fa doet ondanks dat het rivierwater daar minstens vijf meter is gedaald, goede zaken. “Mensen kunnen niet naar Akira, dus ze gaan naar Anaula. Dat is ook wel prettig omdat we het personeel van Akira voor een groot deel te werk konden stellen in Anaula “, dat ongeveer anderhalf uur varen is vanuit Atjoni.

Ook Danpaati van Zalman heeft te maken met extreem laag water. Normaal duurt het drie uren om er te komen. Nu duurt dat langer. “Maar de rivier heeft water en de durotanks kunnen gevuld worden. Het enige probleem is dat de mensen verder moeten lopen naar het water.”.

Een uitdaging is dat de kosten voor boottransport zijn gestegen. “Waar een ervaren bootsman zonder een koelaman – die dus de stenen in de rivier in de gaten houdt- kon varen met hoog water, moet die nu met vier mannen varen.” Eén die helpt de boot te manoeuvreren langs de stenen van de sula en twee die samen met de rest de boot op weg naar Danpaati wel vijf keer moeten helpen trekken en stoten over de stroomversnellingen. “Dus de kosten gaan omhoog.

De bootsmannen hebben daarnaast ook veel last van problemen met de buitenboordmotor omdat die door de lage waterstand veel zand trekken.” En dat is funest voor de machine. “Ook wordt door het langer varen veel meer benzine verbruikt.” Dus de bootsmannen kunnen niet anders dan meer te vragen voor transport. Bovendien zetten ze dan bewust ook hun oudere boten in, want de boten raken ook beschadigd.

Stuwmeer

De droge waterstand die ook in het stuwmeer merkbaar is, heeft ertoe bijgedragen dat de Energie Bedrijven Suriname de noodklok heeft geluid. “De opwekcapaciteit is afgenomen door de lage waterstand”, klonk het onheilspellend.

Debby Douglas, uitbater van Matu eiland in het stuwmeer ziet de waterstand ook dalen. “Maar we zitten op een heuvel, dus we hebben er niet zoveel last van. We zien wel veel meer van de bomen die in het meer zijn nu boven water komen en er is een beetje een zacht gedeelte grond nu bij het eiland waar mensen door moeten komen. Maar ze kunnen ook naar de andere kant en daar is de grond niet zacht”, legt Dubois uit.

Deze droogte is haar niet onbekend. “Ik heb dat in 2010 ook meegemaakt. Het is wel prettiger als het wat hoger is, maar voor mij is dit nog geen ramp.” Voor Zalman en Jong Tjien Fa is dat net anders. “Het moet niet veel langer droog blijven”, klinkt Zalman bezorgd.