Wie heeft er capaciteiten?

Het woord ‘capaciteit’ staat voor bekwaamheid, vermogen, draagkracht, in staat zijn. Het is een gegeven dat de capaciteit van iemand voortdurend, weliswaar geleidelijk aan, verandert naarmate die ouder wordt. In principe beschikt ieder mens over een aantal talenten. De een heeft aanleg voor sport, muziek, zang of dans, de ander voor tekenen, schilderen of construeren. Capaciteit kent verschillende aspecten. Waar de een abstract kan denken, de ander afstand kan nemen van vraagstukken om die daardoor beter, ook in hun samenhang, te kunnen overzien, heeft weer de persoon ginds het vermogen verschijnselen, situaties en omstandigheden in de diepte te kunnen doorschouwen, zoals dat ook bij systemisch denkenden het geval is. Dat zijn dan mensen die de onderstromen willen weten die aan de basis liggen van symptoom- of oppervlakteverschijnselen. Het denken, beslissen en handelen zijn de domeinen van capaciteit. Het moet voor ambitieuze werknemers een aangename belevenis zijn te mogen werken onder leiders en managers die op deze gebieden hoog scoren. Capaciteit tonen heeft met kennis van zaken te doen. In werksituaties gaat het om beroepsmatige kennis, om vaktechnische kennis en voor de praktijk om functionele kennis. Kennis en kundigheid vormen een vast begrippenpaar. Capaciteit heeft ook met aangeboren eigenschappen van doen. Denk maar aan intelligentie. Ook karaktereigenschappen vormen hier een belangrijke factor. Hoog opgeleid zijn kan gepaard gaan met een laag capaciteitsniveau; bijvoorbeeld wanneer intelligente mensen verantwoordelijkheid liever uit de weg gaan. Het is daarom niet zonder reden dat steeds weer erop gewezen wordt dat bezit van het diploma of van de academische graad volstrekt geen garantie inhoudt dat iemand naar behoren zal (kunnen) functioneren. Wel is het zo dat een hoogopgeleide persoon eerder zal voldoen in vergelijking met degene die in mindere mate opgeleid is. Maar dit is niet meer dan een veronderstelling. Personen met een hoog capaciteitsniveau zijn over het algemeen zeer intelligent, beschikken over een goed ontwikkeld denk- en bevattingsvermogen, zijn sterk in het leren dat vaak met grote sprongen geschiedt en hebben in het algemeen een kennisvoorsprong op anderen. Het gaat om personen met een sterke leerdrang en zij doen zich dan ook kennen als de ‘eeuwige student’. Een veelzijdige ontwikkeling typeert mensen van hoog capaciteitsniveau. Zij zijn doelgericht in hun functioneren en kunnen goed communiceren met personen uit andere specialismen. Een grote mate van zelfstandigheid in het functioneren is karakteristiek voor betrokkenen, zij stellen taken van afwisselende aard op prijs, kunnen uitstekend omgaan met informatie en baseren hun besluiten op objectieve feiten. Deze breinwerkers maken voor de oplossing van uiteenlopende vraagstukken gebruik van bestaande kennis, terwijl zij voor nieuwe vraagtukken van eenmalige aard ook nieuwe toepassingen van kennis kunnen bedenken. Soms formuleren deze personen ook nieuwe theoretische kaders voor het omgaan van voorheen onbekende probleemverschijnselen. Het moet een waar genot zijn zulke mensen in het leven te mogen ontmoeten. Zo zouden wij deze opsomming van bijzonderheden rond de personen van hoog capaciteitsniveau nog een eindweegs kunnen vervolgen. De interessante vraag, is of deze fraaie weergave van zaken zich ook zo aandient in de wereld van de harde werkelijkheid. Het antwoord op deze vraag weet u waarschijnlijk wel. Alles staat of valt met de geaardheid van degene die met zoveel natuurlijke zegeningen begiftigd is. Met deze notitie is dan ook de ons zo bekende weg ingeslagen. De weg die niet zelden leidt naar de wereld waarin de onhandelbaren leven. Immers, aan zulke mensen valt geen voordeel of genot te beleven. Mensen met gezag doen niet autoritair. Want macht is te verkrijgen, terwijl gezag een verdienste is. Werknemers tonen ontzag voor hun directeur, bedrijfsleider of chef omdat die het verdient geëerbiedigd en gerespecteerd te worden. Betekent al het voorgaande dat slechts personen van uitzonderlijke capaciteiten carrière kunnen maken? Volstrekt niet. Begrippen als loopbaanontwikkeling en carrière zijn weggelegd voor een ieder die serieus en voortdurend naar het betere toe werkt. De loopbaan kan omschreven worden als de ontwikkeling van een werknemer binnen een en dezelfde functie of binnen een reeks van functies gedurende de tijd dat hij of zij in het arbeidsproces betrokken is. Daarom kan loopbaan niet gelijkgesteld worden aan ‘carrière’ dat op de carrièreladder sterk verticaal gericht is, terwijl de loopbaan evengoed horizontaal, tussen verschillende sectoren, gericht kan zijn. De loopbaanbegeleiding gaat uit van regelmatige afstemming tussen de medewerker en zijn capaciteiten en verlangens enerzijds, en de organisatie met haar wensen en mogelijkheden anderzijds. Wie praat over capaciteiten in organisatieverband zal stellig ook met het begrip capaciteitenplanning te doen krijgen. Met de instelling van de Surinaamse Trainings Autoriteit wil de overheid bijdragen aan het ontwikkelen van sterke organisaties. Hoewel in dit verband het accent gelegd wordt op bedrijfsorganisaties kan voor de verdere ontwikkeling van ons land onmogelijk voorbijgegaan worden aan het grote belang van de Surinaamse maatschappij bij goed tot voortreffelijk functionerende publieke organisaties die grotendeels onder het regime vallen van de regelgevende en besturende overheid zelf. Welke bijdrage kan het bedrijfsleven bieden aan beleidsonderzoek ten dienste van goede overheidsbesluiten? Wie beschikken over de capaciteiten daartoe? Waar blijft de samengang en samenhang tussen de publieke en private sector van Suriname? Hoeveel personen in ons land lopen rond met zoveel capaciteiten die zij zo vaak niet in dienst kunnen stellen van land en volk?

Stanley Westerborg
Organisatieanalist